بررسی تاثیر تعامل بین دانش آموزان و معلم بر شکل گیری هویت یادگیرنده

شکل گیری هویت یادگیرنده یکی از ابعاد اساسی فرایند تعلیم و تربیت است که نقش تعیین کننده ای در نگرش، انگیزش و موفقیت تحصیلی دانش آموزان ایفا می کند. هویت یادگیرنده به معنای مجموعه ای از باورها، نگرش ها و احساسات دانش آموز نسبت به توانایی ها، نقش ها و جایگاه خود به عنوان فردی در حال یادگیری تعریف می شود. پژوهش های متعددی نشان داده اند که کیفیت تعامل میان دانش آموزان و معلمان، تاثیر مستقیمی بر چگونگی شکل گیری و تقویت این هویت دارد. تعامل مثبت، حمایتی و مبتنی بر احترام می تواند انگیزه درونی دانش آموزان را افزایش داده و آنها را نسبت به فرایند یادگیری متعهدتر سازد، در حالی که تعامل منفی و آمیخته با تنبیه و بی توجهی، به کاهش اعتمادبه نفس، افت تحصیلی و شکل گیری هویتی منفی منجر خواهد شد. این مقاله با هدف بررسی تاثیر تعامل بین دانش آموزان و معلم بر شکل گیری هویت یادگیرنده تدوین شده است. جامعه آماری شامل دانش آموزان دوره ابتدایی شهرستان لالی و معلمان آنها بود. در این پژوهش از رویکرد توصیفی–تحلیلی و روش پیمایشی استفاده شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد «تعامل معلم–دانش آموز» و مقیاس «هویت یادگیرنده» بود که پس از تعیین روایی و پایایی، در بین نمونه آماری توزیع گردید. نتایج تحلیل داده ها نشان داد بین سطح تعامل سازنده معلمان با دانش آموزان و میزان شکل گیری هویت یادگیرنده رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر، دانش آموزانی که معلمان آنها ارتباطی موثر، دلسوزانه و همراه با مشارکت ایجاد کرده اند، بیش از دیگران احساس تعلق به محیط یادگیری داشته و در خود هویت یادگیرنده ی مثبت را تجربه کرده اند. همچنین یافته ها آشکار ساخت که ابعاد مختلف تعامل، نظیر ارتباط کلامی، احترام متقابل، فرصت مشارکت در تصمیم گیری، بازخورد سازنده و ایجاد فضای حمایتی، هر یک به طور جداگانه بر ابعاد هویت یادگیرنده تاثیرگذار بوده اند. به عنوان نمونه، بازخوردهای مثبت و تشویقی معلم موجب تقویت خودکارآمدی تحصیلی در دانش آموزان شد، در حالی که دادن فرصت مشارکت و اظهار نظر، حس مسئولیت پذیری و استقلال یادگیرنده را ارتقا بخشید. در نهایت، نتایج پژوهش حاضر بر اهمیت نقش معلم به عنوان «تسهیل گر یادگیری» و نه صرفا «انتقال دهنده دانش» تاکید می کند. تعامل سازنده معلم–دانش آموز زمینه ای فراهم می سازد که در آن دانش آموز نه تنها محتوای درسی را می آموزد، بلکه نگرش مثبتی نسبت به یادگیری و نقش خود به عنوان یادگیرنده پیدا می کند. بنابراین توصیه می شود سیاست گذاران آموزشی، مدیران مدارس و معلمان بیش از پیش به کیفیت روابط انسانی در کلاس توجه کرده و در برنامه های آموزشی، مهارت های ارتباطی معلمان در اولویت قرار گیرد. این پژوهش همچنین محدودیت هایی داشته است، از جمله تمرکز بر یک منطقه جغرافیایی خاص و استفاده از ابزارهای خوداظهاری. بنابراین پیشنهاد می شود در تحقیقات آینده از روش های کیفی همچون مشاهده مستقیم و مصاحبه عمیق بهره گرفته شود تا ابعاد بیشتری از تعامل معلم–دانش آموز و تاثیر آن بر هویت یادگیرنده روشن گردد. به طور کلی، می توان نتیجه گرفت که تعامل میان معلم و دانش آموز، نقشی محوری در شکل گیری هویت یادگیرنده دارد و هرچه این تعامل انسانی تر، حمایتی تر و مشارکتی تر باشد، احتمال موفقیت تحصیلی و اجتماعی دانش آموزان بیشتر خواهد شد.

کلیدواژه ها:

تعامل معلم–دانش آموز ، هویت یادگیرنده ، آموزش ابتدایی ، ارتباط کلاسی ، خودکارآمدی