روش شناسی تحلیل محتوا؛ نگاهی کوتاه به مبانی نظری، رویکردها و کاربردها

تحلیل محتوا یکی از روش های علمی و پرکاربرد در علوم انسانی، اجتماعی و آموزشی است که امکان بررسی نظام مند پیام ها، متون و رسانه ها را فراهم می سازد. این روش ابتدا در دهه ۱۹۵۰ میلادی توسط برلسون معرفی شد و از آن زمان تاکنون با تحولات مفهومی و روشی فراوانی روبه رو بوده است. تحلیل محتوا به پژوهشگر اجازه می دهد تا داده های آشکار و پنهان را استخراج و سازمان دهی کند و از آن برای تفسیر، مقایسه و نظریه پردازی بهره گیرد. مقاله حاضر با مرور مبانی نظری، رویکردهای کمی، کیفی و تلفیقی تحلیل محتوا و کاربردهای آن در حوزه های آموزشی، اجتماعی و رسانه ای، تلاش دارد تصویری جامع از جایگاه و ظرفیت های این روش ارائه کند. نتایج نشان می دهد که تحلیل محتوا، در صورت طراحی دقیق مقوله ها و کدگذاری معتبر، ابزاری کارآمد برای استخراج الگوهای معنایی و ارتقای کیفیت پژوهش ها در علوم انسانی و آموزشی است.

کلیدواژه ها:

تحلیل محتوا ، پژوهش کمی ، پژوهش کیفی ، روش شناسی ، آموزش