برنامه های ترویج "بهداشت روانی" در مدارس: طراحی مدل ایرانی برای غلبه بر استرس، اضطراب و افسردگی دانش آموزان

شیوع نگران کننده استرس، اضطراب و افسردگی در میان دانش آموزان ایرانی، نیاز به طراحی برنامه های مدون و بومی برای ترویج بهداشت روانی در مدارس را به یک ضرورت تبدیل کرده است. این مطالعه با هدف طراحی یک مدل ایرانی-اسلامی فرهنگی برای برنامه های ترویج بهداشت روانی در مدارس ایران انجام شد. این پژوهش از نوع توسعه ای-کاربردی بود که با رویکرد ترکیبی (کیفی-کمی) و در دو فاز متوالی انجام پذیرفت. در فاز کیفی، با استفاده از تکنیک دلفی و مصاحبه با ۱۵ متخصص (روان شناس، مشاور و متخصص برنامه ریزی درسی) و به کارگیری تحلیل مضمون، مولفه های اولیه مدل استخراج گردید. در فاز کمی، مدل پیشنهادی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته میان ۴۳۲ نفر از ذی نفعان (مدیران، معلمان، مشاوران و والدین) که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای از استان های مختلف ایران انتخاب شده بودند، اعتبارسنجی شد. داده ها با نرم افزارهای SPSS ۲۶ و Amos ۲۴ و با به کارگیری مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) تحلیل شدند. تحلیل داده های کیفی منجر به طراحی مدلی با پنج مولفه اصلی شد: ۱) پیشگیری اولیه و جهانی (شامل آموزش مهارت های زندگی و غربالگری)، ۲) ارائه خدمات مداخله ای (شامل کلینیک مدرسه محور و گروه درمانی)، ۳) توانمندسازی محیطی (شامل آموزش معلمان و جلب مشارکت خانواده ها)، ۴) بسترهای فرهنگی-اعتقادی (شامل تلفیق ارزش های دینی و استفاده از هنر ایرانی)، و ۵) سیاست گذاری و مدیریت (شامل تدوین سند راهبردی و تخصیص بودجه). برازش مدل نهایی با شاخص های مطلوب (۰/۹۳=CFI، ۰/۰۶۵=RMSEA) تایید شد. مولفه بسترهای فرهنگی-اعتقادی با ضریب مسیر ۰/۷۸ به عنوان قوی ترین پیش بین موفقیت مدل شناسایی گردید. یافته ها نشان داد که مدل طراحی شده از قابلیت اعتبار و برازش مطلوبی برای اجرا در مدارس ایران برخوردار است. موفقیت برنامه های ترویج بهداشت روان در گرو عبور از نگاه تک بعدی و اتخاذ رویکردی جامع، نظام مند و هماهنگ با ارزش های فرهنگی و دینی جامعه ایران است. اجرای این مدل می تواند به عنوان یک نقشه راه عملی برای سیاست گذاران و educators در جهت کاهش معنادار چالش های روانی-اجتماعی دانش آموزان مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

بهداشت روانی ، مدارس ، مدل ایرانی ، استرس ، اضطراب ، افسردگی ، دانش آموزان ، تکنیک دلفی