نقش روش های نوین تدریس ریاضی در افزایش خلاقیت و تفکر انتقادی دانش آموزان

ریاضی به عنوان زبان علم و ابزار اصلی برای تحلیل و حل مسائل پیچیده، نقشی تعیین کننده در فرآیند یادگیری و پرورش توانایی های شناختی دانش آموزان ایفا می کند. با این حال، در بسیاری از مدارس، به ویژه در مقاطع متوسطه، تدریس ریاضی همچنان به شیوه های سنتی و مبتنی بر انتقال اطلاعات محدود است و همین امر سبب کاهش علاقه، انگیزه و توانایی دانش آموزان در تفکر خلاق و انتقادی می شود (کریمی، ۱۴۰۱). در این راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش روش های نوین تدریس ریاضی در افزایش خلاقیت و تفکر انتقادی دانش آموزان شهرستان گتوند انجام شده است. روش های نوین تدریس ریاضی همچون یادگیری مبتنی بر حل مسئله، رویکرد کاوشگری، استفاده از فناوری های آموزشی، یادگیری مشارکتی و بهره گیری از بازی های ریاضی، نه تنها بر یادگیری مفاهیم ریاضی اثرگذار هستند، بلکه باعث ارتقای مهارت های تفکر سطح بالاتر، همچون تحلیل، استدلال و قضاوت منطقی می شوند (Johnson & Johnson, ۲۰۱۹). این روش ها با فراهم آوردن فرصت تجربه، آزمایش و تعامل، به دانش آموزان کمک می کنند تا درک عمیق تری از مفاهیم پیدا کرده و توانایی خلاقیت در حل مسائل غیرمعمول را پرورش دهند. این پژوهش به صورت توصیفی–پیمایشی انجام گرفت. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان متوسطه اول شهرستان گتوند در سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ بود و نمونه ای ۲۰۰ نفره به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد خلاقیت تورنس (۱۹۷۴) و پرسشنامه تفکر انتقادی واتسون–گلاسر (Watson & Glaser, ۲۰۰۵) بود که روایی و پایایی آن ها در مطالعات متعدد تایید شده است. همچنین برای بررسی تجربه های تدریس، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که میزان استفاده معلمان از روش های نوین تدریس ریاضی را اندازه گیری می کرد. داده ها با آزمون های آماری همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه تحلیل شد. یافته ها نشان داد بین میزان استفاده از روش های نوین تدریس ریاضی و سطح خلاقیت دانش آموزان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (۰.۶۳=r، p<۰.۰۱). همچنین، استفاده مداوم از شیوه هایی چون یادگیری مشارکتی و پروژه محور توانست به طور چشمگیری توانایی تفکر انتقادی دانش آموزان را ارتقا دهد (β=۰.۵۴، p<۰.۰۱). نتایج حاکی از آن بود که دانش آموزانی که در فرآیند تدریس فرصت بیشتری برای کشف، پرسشگری و کار گروهی داشتند، در مقایسه با دانش آموزانی که آموزش سنتی دریافت کردند، سطح بالاتری از مهارت های تحلیلی و خلاقانه را نشان دادند. بر اساس یافته های پژوهش، می توان نتیجه گرفت که به کارگیری روش های نوین تدریس ریاضی نقشی کلیدی در پرورش توانایی های شناختی دانش آموزان شهرستان گتوند دارد. این روش ها ضمن ارتقای انگیزه تحصیلی، باعث ایجاد نگرش مثبت نسبت به ریاضی و افزایش توانایی حل مسئله های واقعی زندگی می شوند. از این رو، توصیه می شود معلمان ریاضی با بهره گیری از کارگاه های آموزشی و حمایت های لازم، مهارت های تدریس نوین را در کلاس های خود به کار گیرند تا زمینه ساز شکوفایی خلاقیت و پرورش تفکر انتقادی در نسل جدید دانش آموزان شوند.

کلیدواژه ها:

روش های نوین تدریس ، ریاضی ، خلاقیت ، تفکر انتقادی ، دانش آموزان شهرستان گتوند