تاثیر الگوهای یادگیری مبتنی بر رقابت و همکاری در آموزش ریاضی بر بهبود عملکرد تحصیلی و مهارت های تفکر تحلیلی دانش آموزان دوره متوسطه

در دهه های اخیر، تغییرات شگرف در فلسفه و رویکردهای آموزش و پرورش، به یادگیری ریاضی را از یک فرایند صرفا انتقال مفاهیم به فرایندی فعال، تعاملی و چندبعدی تغییر داده است. ریاضیات دیگر فقط انجام محاسبات و حل معادلات نیست، بلکه بستری برای پرورش تفکر تحلیلی، توانایی حل مسئله و مهارت های استدلال منطقی به شمار می آید. نحوه سازماندهی تعاملات یادگیری و انتخاب فضای آموزشی، نقشی تعیین کننده در کیفیت یادگیری دارد. دو الگوی غالب در این زمینه، یادگیری مبتنی بر رقابت و یادگیری مبتنی بر همکاری هستند که هر یک بر مبانی نظری و روانشناختی ویژه ای استوارند. فضای رقابتی، یادگیرندگان را در فرآیندی قرار می دهد که موفقیت آنها به مقایسه با دیگران و تلاش برای دستیابی به برتری فردی وابسته است. این الگو ظرفیت بالایی برای تحریک انگیزش بیرونی، ایجاد روحیه پیشتازی و افزایش سرعت انجام تکلیف دارد. در نقطه مقابل، فضای همکاری محور بر مشارکت، هم افزایی شناختی و خلق دانش به صورت جمعی تاکید دارد. این رویکرد، که ریشه در نظریه یادگیری اجتماعی ویگوتسکی دارد، ظرفیت بالایی برای پرورش تفکر سطح بالا و مهارت های اجتماعی-هیجانی فراهم می کند. با وجود مستندات نظری و شواهد میدانی فراوان، پرسش اساسی آن است که کدام یک از این دو رویکرد می تواند در بستر آموزش ریاضی، عملکرد تحصیلی را ارتقا دهد و به شکوفایی مهارت های تفکر تحلیلی منجر شود. اهمیت این پرسش به ویژه در آموزش متوسطه پررنگتر است؛ چرا که این مقطع، دوره گذار دانش آموزان به عمیق ترین لایه های مفهومی ریاضی و نیز شکل گیری عادات فکری پایدار است. مطالعات پیشین در این حوزه، نتایج گاه متناقضی گزارش کرده اند؛ به گونه ای که برخی پژوهشها برتری قابل توجه یادگیری مشارکتی را بر عملکرد تحصیلی تایید کرده اند حال آنکه شماری دیگر، کارآمدی نسبی رقابت را در ایجاد انگیزش تحصیلی و ارتقای عملکرد کوتاه مدت گزارش نموده اند. دو شکاف دانشی موجود، و همچنین فقدان پژوهشهای جامع که همزمان اثر هر رویکرد را بر عملکرد تحصیلی و تفکر تحلیلی بسنجند، ضرورت انجام مطالعهای نظام مند در این زمینه را ایجاب می کند. از این رو، هدف پژوهش حاضر مقایسه و تحلیل تاثیر الگوهای یادگیری مبتنی بر رقابت و همکاری در آموزش ریاضی بر بهبود عملکرد تحصیلی و مهارت های تفکر تحلیلی دانش آموزان دوره متوسطه است.

کلیدواژه ها:

فضای رقابتی ، فضای همکاری محور ، آموزش ریاضی ، عملکرد تحصیلی ، تفکر تحلیلی