نقش ورزش در ارتقا هوش هیجانی دانش آموزان

هدف از نگارش این مقاله، تبیین و تحلیل جامع نقش بنیادین فعالیت های ورزشی و تربیت بدنی در ارتقاء مولفه های گوناگون هوش هیجانی (EQ) در دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی است. در دنیای امروز که چالش های روانی و اجتماعی نظیر استرس تحصیلی، مشکلات ارتباطی و پرخاشگری در میان نسل جوان رو به افزایش است، پرورش توانایی های هیجانی به همان اندازه توانایی های شناختی (IQ) حیاتی است. هوش هیجانی به عنوان مجموعه ای از مهارت های فردی و اجتماعی، شامل خودآگاهی، خودتنظیمی، آگاهی اجتماعی (همدلی) و مدیریت روابط، نه تنها پیش بینی کننده موفقیت تحصیلی است، بلکه ضامن سازگاری و بهزیستی روانشناختی فرد در آینده خواهد بود. این پژوهش با رویکرد تحلیلی-مروری، بر پایه مطالعات و منابع آکادمیک فارسی، به دنبال بررسی مکانیسم های تاثیرگذاری ورزش بر این ابعاد حیاتی است.روش شناسی و یافته های کلیدی:روش پژوهش، مروری تحلیلی و تبیینی بر ادبیات موجود و پژوهش های علمی-پژوهشی فارسی در دو حوزه روانشناسی ورزشی و روانشناسی تربیتی است. یافته های حاصل از بررسی منابع حاکی از یک رابطه مثبت، معنادار و دوسویه میان مشارکت منظم در فعالیت های ورزشی و سطح هوش هیجانی دانش آموزان است. ورزش، به ویژه فعالیت های تیمی و گروهی، بستر و محیطی عملی برای آموزش هیجانی در عمل فراهم می سازد. در بعد خودآگاهی، فعالیت بدنی دانش آموز را با واکنش های فیزیکی بدن در شرایط استرس و شکست آشنا کرده و به درک بهتر هیجانات درونی منجر می شود. در بعد خودتنظیمی، لزوم رعایت قوانین، پذیرش داوری و شکست، و نیاز به تلاش مستمر، مهارت های کلیدی مانند کنترل خشم و تاخیر در ارضای نیاز را به صورت عملی تقویت می کند.مکانیسم های تاثیرگذاری و نتایج اجتماعی:علاوه بر تاثیرات فردی، ورزش های تیمی به طور خاص بر ابعاد اجتماعی هوش هیجانی اثرگذار هستند. در حین بازی، دانش آموزان مجبور به همکاری، مذاکره، حل تعارضات آنی و درک دیدگاه هم تیمی ها و حریف می شوند که مستقیما همدلی (آگاهی اجتماعی) و مهارت های مدیریت روابط را توسعه می دهد. این محیط ساختارمند، فرصتی برای تخلیه هیجانات منفی به روشی سالم و سازنده فراهم آورده و منجر به کاهش رفتارهای پرخاشگرانه و افزایش سازگاری اجتماعی می گردد. نتایج نشان می دهند که نهادینه کردن فعالیت های ورزشی هدفمند در مدارس، نه تنها سلامت جسمی را تضمین می کند، بلکه با تقویت زیرساخت های عصبی-روانی تنظیم هیجان، ظرفیت دانش آموزان برای مواجهه موثر با فشارهای زندگی تحصیلی و اجتماعی را به طور قابل ملاحظه ای افزایش می دهد.نتیجه گیری:مقاله نتیجه می گیرد که ورزش در نظام آموزشی نباید یک فعالیت حاشیه ای تلقی شود؛ بلکه یک برنامه آموزشی حیاتی برای رشد مهارت های نرم و هیجانی است. لذا، سیاست گذاران آموزشی و معلمان تربیت بدنی باید با آگاهی از این نقش، به طراحی برنامه هایی بپردازند که آگاهانه مهارت های هوش هیجانی را در طول فعالیت های ورزشی تمرین و تقویت کند.

کلیدواژه ها:

کلمات کلیدی : ورزش ، فعالیت بدنی ، هوش هیجانی (EQ) ، دانش آموزان ، خودتنظیمی ، آگاهی اجتماعی ، پرخاشگری ، استرس ، آموزش و پرورش.