تحلیل اثر بازخوردهای کلامی معلم بر خودپنداره تحصیلی دانش آموزان

خودپنداره تحصیلی به معنای نگرش و ارزیابی دانش آموزان نسبت به توانایی ها، مهارت ها و عملکرد تحصیلی خود است و یکی از عوامل کلیدی در پیشرفت تحصیلی و انگیزه یادگیری محسوب می شود (Marsh, ۲۰۰۷). یکی از موثرترین عوامل محیطی که می تواند بر خودپنداره تحصیلی دانش آموزان تاثیر بگذارد، بازخوردهای کلامی معلم است. بازخورد کلامی معلم شامل توضیحات، تشویق ها، تذکرات و ارزیابی های شفاهی است که در حین تدریس یا پس از انجام تکالیف به دانش آموز ارائه می شود و می تواند توانمندی، اعتماد به نفس و انگیزه یادگیری دانش آموزان را شکل دهد (Hattie & Timperley, ۲۰۰۷). هدف پژوهش حاضر بررسی اثر بازخوردهای کلامی معلم بر خودپنداره تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی بود. روش تحقیق از نوع پژوهش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون–پس آزمون و گروه کنترل انتخاب شد. جامعه آماری شامل دانش آموزان دختر مدارس ابتدایی شهر املش بود و تعداد ۱۰۰ نفر به صورت تصادفی انتخاب و به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ابزار جمع آوری داده ها شامل پرسشنامه خودپنداره تحصیلی و دستورالعمل ارائه بازخورد کلامی استاندارد بود. مداخله آموزشی گروه آزمایش شامل آموزش و ارائه بازخوردهای کلامی هدفمند معلم در طول هشت جلسه ۴۵ دقیقه ای بود. گروه کنترل آموزش معمولی دریافت کرد و هیچ بازخورد هدفمند خاصی دریافت نکرد. پس از اجرای برنامه، داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ۲۶ و روش های t مستقل، t زوجی و تحلیل کوواریانس (ANCOVA) تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که بازخوردهای کلامی معلم تاثیر مثبت و معناداری بر خودپنداره تحصیلی دانش آموزان دارد. میانگین نمره خودپنداره تحصیلی گروه آزمایش پس از مداخله به شکل معناداری افزایش یافت، در حالی که گروه کنترل تغییر قابل توجهی نداشت (p < ۰/۰۱). تحلیل مولفه های خودپنداره نشان داد که اعتماد به نفس تحصیلی، انگیزه یادگیری، احساس توانمندی، مدیریت تکالیف و نگرش مثبت به مدرسه در دانش آموزان گروه آزمایش بهبود یافته است. همچنین مشاهدات کلاسی حاکی از افزایش مشارکت فعال، توجه و تعامل مثبت دانش آموزان با معلم و همکلاسی ها بود. نتایج این پژوهش با مطالعات قبلی همسو است؛ به طوری که Hattie (۲۰۰۹) نشان داد که بازخورد معلم یکی از قوی ترین عوامل موثر بر یادگیری و خودپنداره دانش آموزان است. همچنین یافته های پژوهش های داخلی مانند حسینی و همکاران (۱۳۹۷) تایید می کند که بازخورد کلامی مثبت و هدفمند باعث افزایش اعتماد به نفس و انگیزه تحصیلی دانش آموزان می شود و خودپنداره تحصیلی آنان را تقویت می کند. با توجه به نتایج به دست آمده، می توان نتیجه گرفت که استفاده موثر از بازخوردهای کلامی هدفمند معلم در محیط آموزشی می تواند به بهبود خودپنداره تحصیلی دانش آموزان منجر شود و در نهایت، عملکرد تحصیلی و انگیزه یادگیری آن ها را ارتقا دهد. بنابراین، برنامه ریزی آموزشی معلمان باید شامل بازخوردهای هدفمند، تشویق کننده و اصلاح کننده رفتار یادگیری باشد تا یادگیری فعال و موثر در دانش آموزان شکل گیرد.

کلیدواژه ها:

خودپنداره تحصیلی ، بازخورد کلامی معلم ، انگیزه یادگیری ، اعتماد به نفس ، پیشرفت تحصیلی