بررسی تاثیر تنوع سازی روش های تدریس بر یادگیری پایدار مفاهیم پایه

یادگیری پایدار به عنوان یکی از اهداف اساسی نظام های آموزشی، همواره مورد توجه پژوهشگران تعلیم وتربیت قرار داشته است. در شرایطی که سرعت تغییرات علمی و آموزشی روزبه روز در حال افزایش است، دانش آموزان نیازمند آن هستند که مفاهیم پایه را نه تنها به صورت سطحی و موقتی، بلکه عمیق و ماندگار بیاموزند. یکی از راهبردهای موثر در این راستا، استفاده از روش های تدریس متنوع و متناسب با نیازها و ویژگی های دانش آموزان است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر تنوع سازی روش های تدریس بر یادگیری پایدار مفاهیم پایه در بین دانش آموزان دختر مدارس شهر املش انجام گرفت. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطه اول این شهر بود که از میان آن ها ۱۰۰ نفر با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. روش تحقیق حاضر، شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. بدین منظور، گروه آزمایش تحت آموزش با بهره گیری از روش های تدریس متنوع شامل تدریس مشارکتی، استفاده از فناوری آموزشی، روش های اکتشافی، بحث گروهی و تدریس مبتنی بر بازی قرار گرفتند، در حالی که گروه کنترل صرفا با استفاده از روش سخنرانی سنتی آموزش دیدند. ابزار گردآوری داده ها آزمون محقق ساخته یادگیری مفاهیم پایه بود که پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ۰/۸۷ و روایی آن با نظر خبرگان حوزه آموزش مورد تایید قرار گرفت. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس (ANCOVA) و نرم افزار SPSS تجزیه وتحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد که بین میانگین نمرات یادگیری پایدار دانش آموزان گروه آزمایش و گروه کنترل تفاوت معناداری وجود دارد (p<۰/۰۱). بدین معنا که دانش آموزانی که با تنوع در روش های تدریس آموزش دیدند، در یادآوری و کاربرد مفاهیم پایه پس از گذشت زمان، عملکرد بهتری نسبت به گروه کنترل داشتند. همچنین بررسی های تکمیلی حاکی از آن بود که استفاده از روش های فعال و تعاملی نظیر تدریس مشارکتی و اکتشافی بیشترین تاثیر را در تثبیت یادگیری داشته اند. نتایج تحلیل های کیفی مبتنی بر مشاهده و مصاحبه با دانش آموزان نیز نشان داد که تنوع سازی روش های تدریس، انگیزه یادگیری را افزایش داده، خستگی ذهنی دانش آموزان را کاهش داده و زمینه تعامل اجتماعی و پرورش مهارت های تفکر انتقادی را فراهم ساخته است. بحث و نتیجه گیری پژوهش نشان می دهد که روش های سنتی مبتنی بر سخنرانی و انتقال صرف اطلاعات، در ایجاد یادگیری پایدار چندان موفق نیستند و تنها می توانند نقش محدودی در انتقال دانش سطحی ایفا کنند. در مقابل، بهره گیری از شیوه های متنوع و ترکیب آن ها با یکدیگر، علاوه بر ایجاد جذابیت در فرایند یاددهی – یادگیری، سبب درگیری فعال ذهنی دانش آموزان با محتوای درسی می شود و از این طریق مفاهیم اساسی در حافظه بلندمدت آنان تثبیت می گردد. از منظر کاربردی، نتایج این پژوهش می تواند برای معلمان، مدیران مدارس و برنامه ریزان آموزشی مفید باشد و آنان را به سوی استفاده آگاهانه از تنوع روش های تدریس در کلاس درس سوق دهد. در مجموع می توان گفت که برای دستیابی به یادگیری پایدار مفاهیم پایه، لازم است معلمان از تک روش سخنرانی فاصله گرفته و با توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان، محیط یادگیری را غنی سازی کنند. تلفیق روش های سنتی با روش های نوین، بهره گیری از فناوری آموزشی و ایجاد فرصت های مشارکت فعال، می تواند تضمین کننده یادگیری عمیق و پایدار در دانش آموزان باشد. این یافته ها ضرورت بازنگری در شیوه های رایج تدریس و فراهم سازی دوره های آموزشی برای معلمان در جهت آشنایی با تکنیک های متنوع تدریس را مورد تاکید قرار می دهد.

کلیدواژه ها:

تنوع سازی روش های تدریس ، یادگیری پایدار ، مفاهیم پایه ، آموزش فعال ، دانش آموزان دختر