بررسی ارتباطات فرهنگی، سیاسی و آموزشی قهستان و هرات در دوره تیموری

قهستان در جغرافیای تاریخی ایران زمین پیوندی عظیم و ناگسستنی با خراسان بزرگ دارد. بخش عمده این منطقه امروزه خراسان جنوبی خوانده می شود و برخی نواحی شمالی آن نیز جزء قلمرو خراسان رضوی است. ولایت قهستان نظر به موقعیت جغرافیایی و بافت فرهنگی اش در زمینه آموزش و تعلیم و تربیت نقش قابل اعتنایی در فرهنگ و تمدن ایرانی در دوره تیموری داشته است؛ به گونه ای که عالمان بزرگی از این ولایت سر برآورده اند. وضعیت آموزشی قهستان متاثر از عوامل سیاسی اجتماعی معیشتی و فرهنگی عدیده ای بوده است. دوره تیموری و روزگار حکمروایی سلسله های آق قوینلو و قره قوینلو از این نظر اهمیت دارند که دوره انتقالی محسوب می شوند در این فاصله زمانی، تمهیدات فرهنگی و اجتماعی لازم برای رسمیت یافتن تشیع و احیاء هویت ایرانی فراهم گردید. این تحول بزرگ، بیشتر با رویکرد مرکز محور مورد بررسی قرار گرفته و نقش مناطقی مانند آذربایجان، اصفهان و قزوین چنان پررنگ شده که گویا مناطق دیگر ایران در شکل گیری این دوره انتقالی نقشی نداشته اند. در این مقاله با ذکر نمونه های عینی درباره قهستان دوره تیموری که میراثدار نزاریان قهستان بوده به بررسی نهادهای آموزشی ریشه دار این خطه و نقش آنها در فراهم کردن تدارکات فکری دوره پراهمیت انتقالی و گذار کشور از نظام سیاسی تابع خلافت اسلامی به یک حکومت مستقل ایرانی پرداخته می شود؛ موضوعی که در قالب تغییر مذهب در ایران صورت بندی شد و به مبنای تشکیل حکومتی ایرانی آن هم پس از هشت سده، تبدیل گردید گردآوری اطلاعات در این تحقیق بر پایه روش توصیفی- تحلیلی چهره بسته و از منابع کتابخانه ای هم بهره گرفته شده است. قهستان در این دوره دارای ارتباطات موثری با هرات بوده است. نظر به اهمیت سیاسی و فرهنگی شهر هرات، بررسی تاثیرات فرهنگی و آموزشی این دو منطقه بر یکدیگر در دوره تیموری در کانون توجه این مقاله قرار دارد.

کلیدواژه ها:

نهادهای آموزشی سنتی ، قهستان هرات دوره تیموری ، علما ، دوره انتقالی ، تدارکات فرهنگی ، حکومت صفویه