تحلیل وقوع رخدادهای فرین اقلیمی آینده نزدیک در استان فارس

مقدمهمطالعات صورت گرفته در زمینه تغییر اقلیم در جهان حاکی از این واقعیت است که تغییر هرچند کم در دما موجب تغییر در وقوع پدیده های حدی نظیر خشکسالی، بارش های سنگین و توفان می شود. تغییرات شدید رفتار سنجه های جوی به ویژه طی قرن ۲۱ام بیانگر نشانه هایی از رخداد تغییر اقلیم است. بنابراین تغییرات اقلیمی و گرم شدن آب و هوا می تواند به طور مستقیم بر مقادیر فرین اقلیمی و تغییرات زمانی و مکانی این رخدادها تاثیر گذارد؛ بنابراین در این پژوهش به تحلیل وقوع رخدادهای فرین اقلیمی آینده نزدیک استان فارس پرداخته شده است. مواد و روش هادر این پژوهش به منظور تحلیل روند وقوع رخدادهای فرین اقلیمی آینده نزدیک استان فارس از برون داد مدل ACCESS-ESM۱-۵ مربوط به گزارش ششم IPCC و آخرین سری انتشار سناریوهای اقلیمی (SSP) پس از ریزمقیاس نمایی با استفاده از مدل آماری LARS–WG در سطح ایستگاه استفاده شده است. از اطلاعات روزانه بارش، دمای بیشینه و کمینه سه ایستگاه هم دید آباده، شیراز و لار مربوط به استان فارس استفاده شده است. پس از ریزمقیاس نمایی برون داد مدل ACCESS-ESM۱-۵ پیش بینی بارش، دمای کمینه و بیشینه برای دوره آینده نزدیک (۲۰۵۵-۲۰۲۶) انجام گرفت. سپس با استفاده از بسته RClimdex در نرم افزار R، ۱۴ شاخص فرین اقلیمی (هفت شاخص دمایی و هفت شاخص بارشی) برای دوره پایه و آینده نزدیک استخراج شد. پس از محاسبه ۱۴ شاخص فرین اقلیمی برای بازه ۳۰ ساله دوره آینده نزدیک (۲۰۵۵-۲۰۲۶) و دوره پایه (۲۰۲۰-۱۹۹۱) به صورت سالانه، تعیین روند برای هر شاخص با استفاده از آزمون من-کندال و شیب خط سن انجام گرفت. سپس شاخص های فرین اقلیمی در دو گروه دوره آینده نزدیک و دوره پایه قرار گرفتند و نوع توزیع داده ها مشخص شد. به منظور آشکارسازی وجود اختلاف در میانگین های دو گروه (گروه اول: مقادیر شاخص های فرین دوره پایه، گروه دوم: مقادیر شاخص های فرین دوره آینده نزدیک) از آزمون T مستقل استفاده شد. نتایج و بحثنتایج مربوط به ریزمقیاس نمایی برون داد مدل ACCESS-ESM۱-۵ نشان از افزایش دمای کمینه و بیشینه دوره آینده نزدیک (۲۰۵۵-۲۰۲۶) نسبت به دوره پایه (۲۰۲۰-۱۹۹۱) در هر سه ایستگاه و هر سه سناریو می دهد. مقادیر متوسط بارش نیز در ایستگاه شیراز نزولی و در دو ایستگاه آباده و لار صعودی پیش بینی شده است. نتایج مربوط به تعیین روند در شاخص های اقلیمی نشان داد که وجود روند در شاخص های فرین دمایی به نسبت شاخص های فرین بارشی محسوس تر است. تعداد روزهای یخبندان (FD) دارای روند معنی دار نزولی و تعداد روزهای تابستانی (SU۲۵)، بیشینه ماهانه دمای بیشینه روزانه (TXx) و بیشینه ماهانه دمای کمینه روزانه (TNx) در هر سه ایستگاه و سه سناریو نسبت به دوره پایه روندی صعودی و اختلاف معنی داری در سطح اطمینان ۹۵ درصد داشته است. شاخص بیشینه بارش یک روزه (RX۱day) نیز در هر سه ایستگاه و سه سناریو معنی دار و دارای روند صعودی است که به طور متوسط ۱۶.۵۹ میلی متر بیشینه بارش یک روزه استان نسبت به دوره پایه افزایش خواهد داشت. شاخص شدت روزانه بارش (SDII) نیز در هر سه ایستگاه و سه سناریو روندی معنی دار صعودی است که به طور متوسط برای استان ۳.۸۳ میلی متر بر روز، آینده نزدیک نسبت به دوره پایه افزایش خواهد داشت. نتیجه گیریتغییرات شدید آب و هوایی و گرمایش جهانی در سال های اخیر به تغییر الگوهای جوی و پدید آمدن ناهنجاری های اقلیمی در اغلب نقاط جهان منجر شده است. پژوهش حاظر نشان از افزایش معنی داری در رخدادهایی فرین اقلیمی استان فارس دارد. وجود روند در شاخص های فرین دمایی به نسبت شاخص های فرین بارشی محسوس تر است. روند افزایشی شاخص های حدی گرم و روند کاهشی شاخص های حدی سرد در دوره آینده نزدیک (۲۰۵۵-۲۰۲۶) در استان فارس اتفاق خواهد افتاد؛ بنابراین ضروری است که در سطوح مختلف مدیریتی به منظور مقابله با پیامدهای احتمالی افزایش دما و رخدادهای حدی گرم تصمیمات و برنامه های پیشگیرانه اتخاذ و عملیاتی شود. بر اساس نتایج به دست آمده از بررسی فراوانی رخدادهای فرین بارش نیز نشان از افزایش شاخص شدت روزانه بارش، افزایش حداکثر بارش یک روزه در سه ایستگاه آباده، شیراز و لار و افزایش تعداد روزهای با بارش سنگین و خیلی سنگین در دو ایستگاه آباده و لار می دهد. این شرایط می تواند بیانگر افزایش بارش های شدید و کوتاه مدت و در مقابل کوتاه تر شدن فصل بارش منطقه باشد. درنتیجه با توجه به پیامدهای خسارت بار ناشی از رخدادهایی فرین بارشی همچون خشکسالی و سیل می بایست به منظور کاهش حداکثری خسارات ناشی از این بلایای جوی رصد و پایش آنها بیش از گذشته موردتوجه قرار گیرد تا بتوان با اعمال مدیریت فعال و هوشمند با سرعت بیشتری به طرف مدیریت ریسک و کاهش خطر حرکت کرد

کلیدواژه ها:

تغییرات اقلیمی ، سناریوهای SSP ، شاخص فرین اقلیمی ، مدل ACCESS-ESM۱-۵