شگردهای دستوری و بلاغی فرهاد میرزا در منشآت در شش نامه حکومتی، سیاسی و شخصی

مطالعه ساحت زبان با هدف فهم و کشف مفاهیم اجتماعی از  مباحث قابل توجه است. بر اساس این رویکرد نظام مند و منسجم برآمده از زبان شناسی انتقادی و تحلیل گفتمان انتقادی، می­توان در پی این بود که چگونه مفاهیم اجتماعی مانند ایدئولوژی، گفتمان های غالب، نظام های قدرت و مانند این ها از طریق زبان بیان می شوند در مراحل بعدی اساس شکل گیری آثار ادبی می گردند، و هم چنین به روش های گوناگون بر جهان خارج و جهان ذهنی مخاطبان تاثیر می گذارند. در این روش تحلیل زبانی و بلاغی نخست لایه های مختلف تشکیل ­دهنده متن استخراج می شوند، سپس با تحلیل انتقادی عناصر هر لایه می توان به ایدئولوژی مولف که اساس تشکیل­دهنده متن است پی برد. فرهادمیرزا از برجسته ترین نویسندگان دوره قاجار و عهد ناصری است. منشآت او که به تقلید از منشآت قائم مقام و بر سیاق ترسل و منشآت نویسی دوره قاجار تحریر شده، از موفق ترین نمونه های نثر دوره ناصری برجسته ترین اثر نثر اوست. در این پژوهش با روش کیفی و کمی عناصر زبانی و بلاغی شش نامه شخصی، سیاسی و حکومتی تحلیل شد. از نتایج این پژوهش این است که در نامه­های با بافت سیاسی و خطاب به بزرگان از جملات مرکب، صناعات ادبی­ای مانند تشبیه بلیغ، کنایه­های غیرایما و معانی ثانویه استفاده شده، درحالی­که در نامه­های شخصی میزان صناعات ادبی اندک است، جملات غالبا ساده و بدون معنای ضمنی­اند. درواقع در تمامی­نامه­های بررسی شده کاربرد پربسامد وجه اخباری، جملات معلوم و اسنادی بیانگر قاطعیت بالای متن و قدرت بالای نویسنده است.

کلیدواژه ها:

عناصر زبانی ، عناصر بلاغی ، ایدئولوژی ، منشآت ، فرهادمیرزا