بازخوانی دیگری از نظریه “بحران به علاوه یک” : پارادایمی متمایز برای حل معمای توسعه در ایران

این مقاله به معرفی و تبیین نظریه “بحران به علاوه یک” می پردازد که چارچوبی نوآورانه برای تحلیل چرخه های مداوم ناکارآمدی و بحران های ساختاری، به ویژه در بستر جامعه ایران پس از مشروطه، ارائه می دهد. نظریه “بحران به علاوه یک” در قالب روش شناسی میان رشته ای و تکیه بر " نظریه عمومی سیستم ها" و با الهام از مفاهیم میان رشته ای در حوزه های فلسفی (مانند شک دستوری دکارت)، ریاضیات (نظریه بی نهایت کانتور) و علوم اجتماعی (مفهوم شویی)، با رویکردی متفاوت سیستمی به بحران ها دارد و آن ها را نه پدیده ای خطی، بلکه نتیجه یک “چرخه معیوب خودتولیدشونده” می بیند. این نظریه با تمرکز بر پدیده “مفهوم شویی” و تبدیل مفاهیم مترقی به “واقعیت های نمایشی” و “مصادیق بی هویت”، از تحلیل های رایج در ادبیات توسعه ایران که عمدتا بر علل خاص و نتایج (معلول های) مستقیم به عنوان راهکار تمرکز دارند، فراتر می رود و ضمن کوتاه کردن بازه زمانی نشانه های توسعه نیافتگی (مشروطه) به علل واقعی(نگرش چند بعدی و اقتضایی)، فارغ از نتایج مستقیم می پردازد. نگارنده معتقد است، عدم توان نظریات موجود برای ارایه راهکار، خود دلیلی بر تایید ضعف این علوم در عدم دارا بودن بستر بومی می باشد. این نظریه با معرفی مفهوم “ترومای مشروطه” و “سیاهچاله ساختاری” ناشی از “نرومای مشروطه (قانون اساسی) 1906”، ریشه های عمیق بحران زایی را در بستر تاریخی-اجتماعی ایران تبیین می کند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که نظریه “بحران به علاوه یک” با ارائه یک روش شناسی میان رشته ای جدید و بی بدیل، پتانسیل بالایی در تبیین تداوم ناکارآمدی ها و ارائه راه حل های ساختاری برای خروج از “فریز اجتماعی” در ایران دارد و می تواند به عنوان یک پارادایم نوین در حوزه مطالعات توسعه مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

بحران به علاوه یک صفری ، روش شناسی میان رشته ای ، تاریخ معاصر ایران ، سیاهچاله و ترومای مشروطه ، فریز اجتماعی ، توسعه ، پارادایم متمایز.