ارتباط سبک های فرزندپروری با اختلالات رفتاری در نوجوانان مدرسه ای

این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین سبک های فرزندپروری والدین و بروز اختلالات رفتاری در نوجوانان مقطع متوسطه دوم انجام گرفته است. اختلالات رفتاری به عنوان یکی از مهم ترین چالش های نظام آموزشی و سلامت روان دانش آموزان، شامل طیفی از مشکلات مانند پرخاشگری، رفتارهای ضد اجتماعی، نافرمانی، بی انضباطی، و علائم اضطراب و افسردگی است که در دوران حساس نوجوانی بروز یافته و می تواند به افت تحصیلی، کاهش سازگاری اجتماعی و آسیب های فردی و خانوادگی منجر شود.در این مطالعه، سبک های فرزندپروری بر اساس تئوری های کلاسیک دیانا باومریند (Baumrind) و توسعه مدل های معاصر، شامل سبک های اقتداری (Authoritative)، استبدادی (Authoritarian)، سهل گیر (Permissive) و بی تفاوت (Neglectful) مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های نظری و مطالعات پیشین نشان می دهد که سبک اقتداری با تاکید بر ارتباط گرم، حمایت عاطفی، در عین حال تعیین حدود و قوانین رفتاری، غالبا منجر به رشد مهارت های اجتماعی، اعتماد به نفس، و کاهش مشکلات رفتاری می شود. در مقابل، سبک های استبدادی و بی تفاوت به دلیل نبود انعطاف یا مراقبت، احتمال بروز پرخاشگری، نافرمانی و مشکلات هیجانی را بالا می برند. سبک سهل گیر نیز با نبود کنترل لازم، زمینه ساز رفتارهای تکانشی و ضعف در مهارت های خودتنظیمی است.روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی–همبستگی بوده و نمونه مورد مطالعه شامل ۳۰۰ دانش آموز نوجوان (۱۵ تا ۱۸ ساله) از مدارس دولتی و غیردولتی یک استان ایران به همراه والدین آنها می باشد. ابزارهای گردآوری داده ها شامل پرسشنامه سبک های فرزندپروری والدین (PSDQ) و مقیاس اختلالات رفتاری نوجوانان (YSR) بوده است. داده های حاصل با استفاده از آزمون های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه تحلیل شده و میزان اثر هر سبک فرزندپروری بر انواع اختلالات رفتاری مشخص گردیده است.نتایج نشان داد سبک فرزندپروری اقتداری رابطه منفی و معناداری با پرخاشگری، رفتارهای ضد اجتماعی و بی انضباطی دارد و به طور کلی نقش محافظتی در برابر اختلالات رفتاری ایفا می کند. در مقابل، سبک استبدادی با افزایش پرخاشگری و مشکلات در تعاملات اجتماعی و سبک بی تفاوت با بالاترین میزان همبستگی مثبت با اختلالات هیجانی و رفتاری همراه بود. سبک سهل گیر نیز بیش از همه با رفتارهای تکانشی، ضعف در کنترل هیجان و افزایش مشکلات سازگاری اجتماعی مرتبط بود. تحلیل های رگرسیونی نشان داد سبک های نامناسب فرزندپروری می توانند حدود ۴۰ درصد از واریانس اختلالات رفتاری نوجوانان را تبیین کنند.اهمیت این نتایج در بعد کاربردی آن است که می تواند راهنمایی برای برنامه های مداخله ای و مشاوره ای در مدارس، مراکز مشاوره خانواده و نظام بهداشت روان باشد. تقویت مهارت های فرزندپروری مثبت، آموزش والدین به ویژه در زمینه برقرار کردن تعادل بین محبت و انضباط، و حمایت از والدینی که در معرض فشارهای روانی و اجتماعی هستند، می تواند به کاهش چشمگیر مشکلات رفتاری نوجوانان کمک کند. این مطالعه همچنین ضرورت همکاری مدارس، والدین و مشاوران تربیتی را برای پیشگیری و درمان اختلالات رفتاری در نسل نوجوان برجسته می سازد.

کلیدواژه ها:

فرزندپروری ، سبک های فرزندپروری ، اختلالات رفتاری ، نوجوانان مدرسه ای ، سلامت روان ، کنترل والدین ، حمایت عاطفی ، پیشگیری از آسیب های اجتماعی