بررسی تاثیر روش ترجمه متون قرآنی و حدیثی بر فهم معانی زبان عربی

زبان عربی به عنوان زبان قرآن کریم و بخش بزرگی از منابع روایی اسلامی، جایگاهی ویژه در تولید و انتقال معارف دینی دارد. یکی از چالش های اساسی در یادگیری و فهم این زبان، فاصله میان لغات و ساخت های زبانی در عربی اصیل با کاربردهای روزمره یا آموزشی آن است. از این رو، ترجمه متون قرآنی و حدیثی به زبان فارسی در کلاس های آموزش عربی و مطالعات اسلامی، به عنوان روشی فراگیر و سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی میزان تاثیر روش ترجمه بر توانایی فراگیران در فهم معنای واژگان، ساختارهای نحوی و مفاهیم کلیدی زبان عربی، با تمرکز بر متون دینی، انجام شده است.در این مطالعه، ابتدا مبانی نظری روش ترجمه به عنوان یکی از شیوه های آموزش زبان بررسی شد و جایگاه آن در رویکردهای سنتی و نوین آموزش زبان تبیین گردید. سپس، با بهره گیری از نمونه های برگزیده ای از آیات قرآن کریم و احادیث معتبر، روند ترجمه و تحلیل واژگانی معنایی انجام گرفت. شرکت کنندگان شامل گروهی از دانشجویان رشته های الهیات و علوم قرآنی در دانشگاه های ایران بودند که تجربه یادگیری عربی از طریق متن خوانی و ترجمه داشتند. داده ها از طریق آزمون های فهم مطلب، پرسشنامه های سنجش نگرش و مصاحبه های نیمه ساختاریافته گردآوری شد و با روش های آماری و تحلیل کیفی مورد ارزیابی قرار گرفت.یافته ها نشان داد که به کارگیری روش ترجمه درک معنایی زبان عربی را در دو سطح تحت تاثیر قرار می دهد: نخست، افزایش دایره واژگان و توان تشخیص معانی در بافت دینی؛ دوم، تقویت مهارت تطبیق مفاهیم در ذهن فراگیر از زبان مبدا (عربی) به زبان مقصد (فارسی). با این حال، نتایج حاکی از آن است که وابستگی شدید به ترجمه ممکن است مهارت فهم مستقیم متن عربی را بدون نیاز به واسطه، کاهش دهد و از شکل گیری مهارت «تفکر عربی» جلوگیری کند. بررسی سطح دشواری متون قرآنی و حدیثی نشان می دهد که پیچیدگی های نحوی و معانی چندلایه واژگان، استفاده از ترجمه را به عنوان ابزار کمکی ضروری می سازد اما این ابزار باید با روش های مکمل مانند تمرین درک شنیداری و خواندن گسترده همراه شود.در جمع بندی، این پژوهش بر اهمیت تلفیق روش ترجمه با رویکردهای ارتباطی و تحلیلی در آموزش زبان عربی تاکید دارد و پیشنهاد می کند که مدرسان، ترجمه را نه به عنوان هدف نهایی بلکه به عنوان مرحله ای گذرا در مسیر تقویت فهم مستقیم و بی واسطه متون اصلی به کار گیرند. این رویکرد می تواند هم از حفظ اصالت زبانی و معنایی قرآن و حدیث حمایت کند و هم مهارت های زبانی فراگیران را به صورت پایدار ارتقاء دهد.

کلیدواژه ها:

زبان عربی ، ترجمه قرآن ، ترجمه حدیث ، فهم متن ، آموزش زبان دینی ، رویکرد ارتباطی ، روش ترجمه