رابطه کیفیت ارتباط معلم-دانش آموز با کاهش پرخاشگری در کلاس درس

پرخاشگری دانش آموزان در محیط مدرسه، یکی از مهم ترین چالش های روانی–تربیتی است که می تواند بر یادگیری، تعاملات اجتماعی و سلامت روان کل جامعه آموزشی اثر منفی بگذارد. پژوهش های متعدد نشان داده اند که روابط بین فردی در کلاس، به ویژه کیفیت ارتباط میان معلم و دانش آموز، نقش تعیین کننده ای در پیشگیری، کاهش و مدیریت رفتارهای پرخاشگرانه ایفا می کند. این پژوهش با هدف بررسی رابطه کیفیت ارتباط معلم–دانش آموز با میزان پرخاشگری کلاسی انجام شده است. کیفیت ارتباط، در این مطالعه، به مولفه هایی چون صمیمیت، احترام متقابل، وضوح پیام های آموزشی، رفتار حمایت گرانه، و مهارت های همدلی و گوش دادن فعال معلم اشاره دارد.مطالعه بر مبنای چارچوب نظری یادگیری اجتماعی بندورا و نظریه دلبستگی بولبی طراحی شده که هر دو بر اهمیت تعاملات مثبت بزرگسال–کودک در شکل دهی رفتارهای اجتماعی تاکید دارند. جامعه آماری شامل دانش آموزان و معلمان مدارس متوسطه بوده و روش پژوهش توصیفی–همبستگی است. داده ها با استفاده از پرسشنامه استاندارد کیفیت رابطه معلم–دانش آموز و مقیاس سنجش پرخاشگری باس و پری گردآوری شد. تحلیل داده ها با روش های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه نشان داد که بین کیفیت ارتباط مثبت معلم با دانش آموز و کاهش پرخاشگری در کلاس، رابطه ای معنی دار و معکوس وجود دارد؛ به این معنا که هرچه مولفه هایی نظیر برخورد محترمانه، بازخورد سازنده و حمایت عاطفی تقویت شوند، میزان بروز رفتارهای پرخاشگرانه دانش آموزان به طور چشمگیری کاهش می یابد.همچنین یافته ها حاکی از آن است که مولفه «حمایت عاطفی» بیشترین سهم را در پیش بینی کاهش پرخاشگری ایفا می کند و پس از آن «شفافیت قوانین و انتظارات» و «همدلی معلم» قرار دارند. تحلیل کیفی مصاحبه ها با معلمان منتخب نیز نشان داد که ایجاد احساس امنیت روانی، اعتماد متقابل، و استفاده از مهارت های ارتباطی پیشرفته، نقش مهمی در مدیریت هیجان و رفتار دانش آموزان دارد. این نتایج ضمن ارائه شواهد تجربی، اهمیت سرمایه گذاری در آموزش مهارت های ارتباط موثر به معلمان را برجسته می کند و بر این نکته تاکید دارد که با بهبود تعاملات و روابط انسانی در کلاس، می توان به میزان زیادی از بروز رفتارهای پرخاشگرانه پیشگیری نمود.بر این اساس، پیشنهاد می شود برنامه های توسعه حرفه ای معلمان، علاوه بر مهارت های آموزشی، شامل کارگاه های عملی در زمینه هوش هیجانی، مدیریت تعارض، و فنون ارتباط همدلانه باشد تا مدرسه به بستری امن، آرام و مثبت برای رشد تحصیلی و اجتماعی دانش آموزان تبدیل گردد.

کلیدواژه ها:

کیفیت ارتباط معلم–دانش آموز ، پرخاشگری ، کلاس درس ، حمایت عاطفی ، مدیریت رفتار ، همدلی