ارتباط ضعف انگیزش تحصیلی با افزایش نافرمانی و بی انضباطی دانش آموزان

انگیزش تحصیلی، به عنوان یکی از بنیادی ترین مولفه های موفقیت آموزشی، نقش کلیدی در جهت دهی به رفتارها، تلاش ها، و پایبندی دانش آموزان به هنجارهای مدرسه ایفا می کند. ضعف انگیزش تحصیلی—به معنای کاهش علاقه، ارزش گذاری، و تلاش فردی در راستای اهداف یادگیری—نه تنها موجب افت عملکرد علمی می شود، بلکه ارتباط مستقیمی با بروز و افزایش رفتارهای نافرمانانه و بی انضباطی در محیط مدرسه دارد. پژوهش های متعدد نشان داده اند که کاهش انگیزش، به تضعیف خودنظم دهی رفتاری، کاهش تعهد به قوانین مدرسه، افت مشارکت در کلاس، و افزایش مقاومت در برابر دستورات و مقررات آموزشی منجر می شود.در این راستا، نظریه های انگیزش، از جمله نظریه خودمختاری دسی و رایان (Self-Determination Theory)، مدل انتظار-ارزش اکلیس و ویگفیلد (Expectancy-Value Theory)، و دیدگاه اسنایدر درباره خودکارآمدی، تبیین می کنند که چگونه نیازهای برآورده نشده روان شناختی (خودمختاری، شایستگی، و وابستگی اجتماعی) زمینه کاهش انگیزش را فراهم کرده و موجبات گرایش به رفتارهای مخالف با هنجارهای مدرسه را تقویت می کنند. از سوی دیگر، بر اساس یافته های علوم رفتاری و روان شناسی تربیتی، فقدان انگیزش درونی و وابستگی به انگیزش بیرونی ضعیف، اغلب با حس بی معنایی و بی ربطی فعالیت های آموزشی همراه است که مقاومت، پرخاشگری کلامی، مزاحمت در کلاس و عدم تبعیت از آموزگاران را شدت می بخشد.در ایران، عوامل فرهنگی-اجتماعی همچون شیوه های آموزشی متمرکز بر حفظیات، ارزشیابی های صرفا نمره محور، نبود ارتباط موثر معلم-دانش آموز، و کم توجهی به علایق فردی، از مهم ترین بسترهای تضعیف انگیزش تحصیلی هستند. این بسترها با افزایش احساس بیگانگی دانش آموزان نسبت به مدرسه و کاهش دلبستگی اجتماعی همراه شده و احتمال بروز رفتارهای نافرمانی، تاخیر ورود به کلاس، قطع گفت وگوهای آموزشی، مقاومت در برابر مقررات انضباطی، و حتی تخریب وسایل آموزشی را بیشتر می کنند.بررسی های میدانی و مطالعات طولی نشان داده اند که ارتباط ضعف انگیزش تحصیلی با بی انضباطی، یک چرخه معیوب ایجاد می کند: بی انضباطی موجب افت بیشتر انگیزش می شود، و افت انگیزش به تشدید بی انضباطی و نافرمانی می انجامد. این چرخه، در صورت عدم مداخله به هنگام، می تواند زمینه ساز ظهور مشکلات رفتاری شدیدتر و افت تحصیلی پایدار باشد. از این رو، مداخلات چندسطحی شامل غنی سازی محتوای آموزشی، تقویت ارتباط عاطفی معلم و دانش آموز، استفاده از روش های تدریس فعال، فراهم سازی فرصت های مشارکت، و سیستم های پاداش درونی و بیرونی، می تواند به افزایش انگیزش و کاهش نافرمانی و بی انضباطی کمک کند.این مطالعه، با بررسی ادبیات نظری و شواهد تجربی، بر اهمیت رویکردهای انگیزشی در مدیریت کلاس و پیشگیری از رفتارهای مشکل زا تاکید دارد و پیامدهای کاربردی آن می تواند مورد توجه مدیران، مربیان پرورشی، مشاوران تحصیلی، و سیاست گذاران آموزش و پرورش قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

انگیزش تحصیلی ، نافرمانی ، بی انضباطی ، مدیریت کلاس ، روان شناسی تربیتی ، آسیب شناسی مدرسه