اثربخشی روش های تدریس فعال بر انگیزش تحصیلی و یادگیری عمیق دانش آموزان دوره ابتدایی: یک مطالعه مروری نظام مند

هدف: هدف اصلی این پژوهش مروری، تحلیل و ترکیب نظام مند یافته های مطالعات پیشین در زمینه تاثیر روش های تدریس فعال (مانند یادگیری مبتنی بر مسئله، یادگیری مشارکتی، و کلاس معکوس) بر دو متغیر کلیدی انگیزش تحصیلی و یادگیری عمیق در دانش آموزان دوره ابتدایی است. روش شناسی: این مقاله با استفاده از روش مرور نظام مند (Systematic Review) و با پیروی از چارچوب PRISMA انجام شده است. پایگاه های اطلاعاتی معتبر داخلی و بین المللی (شامل SID, Magiran, Google Scholar, Scopus, Web of Science) برای یافتن مقالات منتشر شده بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ میلادی (۱۳۹۴ تا ۱۴۰۴ شمسی) مورد جستجو قرار گرفتند. کلیدواژه هایی نظیر “تدریس فعال”، “یادگیری مشارکتی”، “یادگیری مبتنی بر مسئله”، “انگیزش تحصیلی”، “یادگیری عمیق” و “دوره ابتدایی” به کار رفت. پس از غربالگری، تعداد ۴۵ پژوهش (۲۵ کمی، ۱۵ کیفی و ۵ ترکیبی) برای تحلیل نهایی انتخاب شدند. یافته ها: نتایج تحلیل نشان داد که روش های تدریس فعال در مقایسه با روش های سنتی (سخنرانی محور)، تاثیر مثبت و معناداری بر افزایش انگیزش درونی، خودکارآمدی و مشارکت کلاسی دانش آموزان دارند. همچنین، این روش ها با فراهم آوردن فرصت برای تفکر انتقادی، حل مسئله و کاربرد دانش در موقعیت های واقعی، به شکل گیری یادگیری عمیق و پایدار به جای یادگیری سطحی و مبتنی بر حافظه کمک شایان توجهی می کنند. نقش معلم از انتقال دهنده صرف دانش به تسهیل گر و راهنمای یادگیری تغییر می یابد. نتیجه گیری: گذار از پارادایم تدریس سنتی به سمت رویکردهای فعال، یک ضرورت انکارناپذیر برای نظام آموزش و پرورش ابتدایی است. این امر مستلزم سرمایه گذاری جدی در زمینه توانمندسازی معلمان، بازنگری در محتوای کتب درسی و اصلاح نظام های ارزشیابی برای سنجش مهارت های سطح بالا به جای دانش های حفظی است.

کلیدواژه ها:

روش های تدریس فعال ، انگیزش تحصیلی ، یادگیری عمیق ، دانش آموزان ابتدایی ، مرور نظام مند.