تاثیر روش های بازی محور بر یادگیری مفهومی در دانش آموزان کم توان ذهنی دوره ابتدایی

هدف اصلی این پژوهش، بررسی جامع تاثیر راهبردهای بازی محور (Game-Based Strategies) و عناصر بازی سازی (Gamification) بر ارتقاء یادگیری مفهومی در جمعیت خاصی از دانش آموزان، یعنی دانش آموزان کم توان ذهنی (Intellectual Disabilities) در مقطع دوره ابتدایی است. دانش آموزان با نیازهای ویژه در این گروه، به دلیل محدودیت های شناختی در حوزه هایی چون حافظه کاری، دامنه توجه، و توانایی انتزاع، در فرآیند کسب و تعمیم مفاهیم اساسی (مانند مفاهیم ریاضی، فضایی، زمانی، و اجتماعی) با چالش های ساختاری و اغلب مقاوم مواجه هستند.رویکردهای سنتی آموزشی، که اغلب بر تکرار خشک، تمرینات کاغذی، و آموزش مستقیم تکیه دارند، برای این دانش آموزان غالبا بی انگیزه، خسته کننده، و کم اثر واقع می شوند؛ زیرا توانایی درگیرسازی هیجانی و تمرینی که برای تثبیت مفاهیم در این گروه حیاتی است، در آن ها کمرنگ است. در مقابل، روش های بازی محور با بهره گیری از محیطی شاداب، هدفمند، و مبتنی بر بازخورد فوری و مکرر، یک پل ارتباطی موثر میان دنیای انتزاعی مفاهیم و دنیای ملموس تجربه ایجاد می کنند.این مقاله، با تکیه بر مبانی نظری روان شناسی تربیتی و تئوری های یادگیری سازنده گرایی و رفتارگرایی (مانند نیاز به تقویت مثبت و ناحیه توسعه مجاور ویگوتسکی)، به تحلیل مکانیسم های تاثیرگذاری بازی می پردازد. بازی ها به طور ذاتی، انگیزه درونی دانش آموز را تحریک می کنند، زمان ماندگاری توجه را افزایش می دهند، و از طریق ساختار تکراری اما متنوع خود، امکان تمرین مکرر یک مفهوم را بدون ایجاد دل زدگی فراهم می سازند. این تکرار هدفمند، برای انتقال مفاهیم از حافظه کوتاه مدت به بلندمدت در دانش آموزان کم توان ذهنی، یک مولفه کلیدی محسوب می شود.یافته های مروری و تحلیلی این مطالعه نشان می دهند که استفاده هدفمند و مبتنی بر پژوهش از بازی ها (چه فیزیکی و چه دیجیتال) می تواند به طور معناداری در بهبود مولفه های یادگیری مفهومی اثرگذار باشد. این تاثیر شامل افزایش توانایی طبقه بندی و دسته بندی (مانند مرتب سازی اشکال)، بهبود توالی یابی و مفاهیم ترتیبی، و مهم تر از همه، تقویت مهارت تعمیم (Generalization) مفاهیم آموخته شده از محیط بازی به موقعیت های واقعی زندگی است. علاوه بر این، بازی محوری تاثیرات مثبتی بر عوامل هیجانی و اجتماعی، از قبیل کاهش اضطراب عملکرد، افزایش خودکارآمدی، و تقویت مهارت های همکاری گروهی در محیط آموزشی دارد.در نهایت، مقاله بر لزوم طراحی آموزشی انطباق پذیر (Adaptive Instructional Design) تاکید دارد؛ به این معنی که بازی ها باید به طور دقیق با سطح شناختی و نیازهای فردی هر دانش آموز تنظیم شوند. این پژوهش نه تنها اثربخشی این روش ها را اثبات می کند، بلکه توصیه های عملی و کاربردی را برای معلمان دوره ابتدایی و سیاست گذاران آموزشی ارائه می دهد تا با آموزش مناسب و تامین منابع لازم، بهره وری آموزشی در مسیر یادگیری دانش آموزان کم توان ذهنی را به حداکثر برسانند.

کلیدواژه ها:

کلمات کلیدی: روش های بازی محور ، یادگیری مفهومی ، دانش آموزان کم توان ذهنی ، دوره ابتدایی ، بازی سازی ، انگیزه درونی ، تعمیم مفاهیم ، طراحی آموزشی انطباق پذیر.