واکاوی وجوه بصری نقش مایه های موجود در کاشی کاری مجموعه عمارت مفخم بجنورد

قاجاریان در دوره حکومتشان دگرگونی هایی در وجوه مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و هنری ایجاد کردند که برخی از این دگرگونی ها در حوزه معماری، علاوه بر تغییرات بنیادین در ساختار بنا، در نوع تزئینات آن مانند کاشی کاری مشاهده می شود. یکی از مهم ترین این بناها در منطقه خراسان شمالی، مجموعه عمارت مفخم در شهر بجنورد محسوب می شود که با تنوعی از نقوش کاشی آراسته شده است. مطالعات علمی در خصوص بازشناسی آرایه های این بنای ارزشمند نشان از کمبود مطالعات جدی بر روی نقش مایه های این بنای فاخر دارد که در صورت تحقق این امر می تواند به شناسایی هویت فرهنگی هنری ناشناخته این شهر و این بنای تاریخی در دوره قاجار منجر شود. بدین منظور هدف پژوهش حاضر شناسایی ویژگی های تصویری در نقوش موجود در کاشی کاری آیینه خانه و عمارت مفخم بجنورد است. پرسش تحقیق این است که چه ویژگی های بصری در نقش مایه های موجود در کاشی کاری مجموعه عمارت مفخم بجنورد نهفته است؟ پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی-توسعه ای، از نظر روش توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای-اسنادی و میدانی است. نتایج کلی تحقیق نشان می دهد که نقوش کاشی کاری مجموعه بنای مفخم، شامل تنوعی از نقوش هندسی، گیاهی، جانوری، تلفیقی-تخیلی و کتیبه است که اغلب به صورت قرینه در کادر چیده شده و هنرمند از طریق قرینه سازی عناصر بر روی کاشی به تعادل دست یافته است. عناصر به شکل طبیعت گرا و با رعایت کثرت در وحدت بر روی کاشی ها رسم شده و هنرمند هر واحد از اجزای کادر را تک به تک در نظر داشته و بر روی سطح کار ترسیم کرده است.

کلیدواژه ها:

هنر قاجار ، تاریخ و فرهنگ بجنورد ، معماری قاجاری ، عمارت مفخم ، کاشی کاری