تحلیل توزیع فصلی بارش های سیل آسای فراگیر در ایران

هدف: هدف اصلی از این پژوهش شناسایی و تحلیل فصلی فراگیرترین بارش های سیل آسا در ایران طی سال های ۱۹۴۰ تا ۲۰۲۳ است. روش پژوهش: برای رسیدن به این هدف اقدام به دریافت داده های بارش از پایگاه داده ECMWF با تفکیک مکانی ۲۵/۰ در ۲۵/۰ درجه قوسی برای محدوده ایران طی دوره مطالعاتی شده و گام بعدی با استفاده از صدک ۹۵ام اقدام به محاسبه آستانه بارش های سیل آسا برای هر یاخته به صورت فصلی شده و روزهای همراه با بارش سیل آسا شناسایی شده و با اعمال شرط بالاترین گسترش مکانی صدک ۹۵ام روزهای دارای فراگیرترین بارش بالاتر از آستانه برای هر فصل شناسایی شده و در پایان به بررسی شرایط جوی حاکم بر آن ها پرداخته شده است. یافته ها: تحلیل ها نشان می دهد که بالاترین بارش به میزان ۸۵/۱۴۶ میلیمتر در فصل زمستان و کم ترین آن به مقدار ۸۵ میلیمتر مربوط به فصل تابستان می باشد. بالاترین پوشش مکانی بترتیب در فصل بهار(۹/۴۱)، زمستان(۶۹/۴۰)، پاییز(۵۵/۳۲) و تابستان(۸۴/۱۶) رخ داده است. بررسی فشار تراز دریا نشان می دهد که در زمان رخ داد بارش فراگیر فصل تابستان یک کمربند کم فشار از غربی ترین تا شرقی ترین نقشه جو بالا که ایران داخل آن قرار دارد وجود داشته ولی برای سایر فصول کمربند پرفشار در همین محدوده وجود دارد. تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال در فصل تابستان وجود یک سلول بسته پرفشار دینامیکی بر روی ایران را نشان می دهد ولی در تراز ۸۵۰ هکتوپاسکال دو مرکز کم فشار بر روی عربستان و پاکستان وجود داشته و باعث تشدید ناپایداری بر روی ایران شده است، بنابراین می توان دریافت که در تراز های پایینی شرایط جهت ریزش جوی هموار بوده و حتی امگا تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال بر روی ایران در این روز صعود هوا هر چند ضعیف را نشان می دهد. اما در سایر فصول همواره یک ناوه بر روی غرب ایران قرار داشته و در فصل بهار و زمستان الگوهای بندالی حضور فعالی داشته و با سازوکار خود سبب کندی حرکت جریانات و انحراف آن ها بر روی منابع رطوبتی شده و زمینه انتقال رطوبت بیشتر از شرایط نرمال را به سمت ایران فرآهم نموده است. در تمامی فصول بجزء فصل تابستان ایران زیر سیطره رودباد بوده است. قرارگیری رودباد بر روی ایران سبب تشدید ناپایداری در تراز های زیرین شده است. بررسی رودخانه جوی نشان می دهد که در بارش های فراگیر تمامی فصول همواره رودخانه جوی با منشاء دریای سرخ، خلیج فارس وجود داشته ولی در دو فصل پاییز و زمستان شاخه فرعی هم از دریای مدیترانه دخالت داشته و سبب افزایش میزان بارندگی شده است.

کلیدواژه ها:

Torrential rainfall ، widespread ، ۹۵th percentile index ، seasonal ، Iran ، بارش سیل آسا ، فراگیر ، شاخص صدک ۹۵ام ، فصلی ، ایران