جستاری در باب تجربه تجدد سیاسی در ایران عصر قاجار

عصر قاجار با بحران های مهمی آغاز شد. اصلی ترین آن، جنگ با روسیه و شکست های پیاپی از آن ها بود. در ظاهر، این شکستی جنگی بود، اما در پس آن، بحرانی نهفته بود که موجب شد برخی کارگزاران حکومت قاجار، متوجه کاستی ها در امور شوند. این کاستی ها نشانه آن بود که اکنون دیگر با بهره گیری از سازوکارهای حکومتی قدیم نمی توان امور را سامان داد. این، یک روی بحران بود که بیشتر به حکومتگری سنتی بازمی گشت و اگر هم بنا بود اصلاحی صورت گیرد، بی شک در این زمینه بود، چنانکه اصلاحات «نظام جدید» عباس میرزا، در آذربایجان، بیش از همه حول و حوش دیوان سالاری سنتی و نیروهای نظامی بود. سوی دیگر این بحران را برخی سفرنامه نویسان ایرانی، با مشاهده جهان جدید، با دید نو، درک کردند. آغاز داستان درازدامن تجربه تجدد ایرانی را باید در این سفرنامه ها دید. بنابراین، آغاز سفر دور و دراز تجدد ایرانی و تجربه های مختلف و متنوع آن، از این مشاهدات آغاز شد. در این پژوهش کتابخانه ای، وجوه بیشتر سیاسی این تجربه با هدف فراهم کردن چارچوبی برای شناخت آن بررسی شده است.

کلیدواژه ها:

تجدد ، تجربه تجدد سیاسی ، دولت ، عصر قاجار ، قانون