گفتمان کاوی انتقادی روایت «سلسله الذهب» بر مبنای نظریه گفتمانی نورمن فرکلاف

حدیث «سلسله الذهب»، از مشهورترین احادیث امام رضا(ع) است که در جمع انبوه محدثان و مردم نیشابور و با تاکید ویژه بر دو محور کلامی«توحید» و «امامت» بیان شد و در طول تاریخ مورد توجه تاریخ پژوهان و حدیث پژوهان بسیاری قرار داشته است. نوشتار حاضر می کوشد با کاربست روش تحلیل گفتمان انتقادی، ضمن تحلیل ساختار زبان متن حدیث و نیز تفسیر و کارکردهای مربوط به بافت و دلالت های سطح کاربردشناختی گفتمان، انگیزه ها و جریان های غالب گفتمانی و تقابل گفتمان امام رضا(ع) را در برابر گفتمان های رقیب مشخص سازد. بر اساس نتایج این پژوهش در مدل تحلیل گفتمان انتقادی، امام(ع)، با بیان این روایت، عدم حقانیت جریان سیاسی خلفا، امویان و عباسیان را به چالش می کشد و حق ولایت را در انحصار معصومین(ع) از جمله خودش معرفی می کند. روشنگری تبیینی در برابر فرقه های انحرافی درون شیعی نظیر: واقفیه، اسماعیلیه، زیدیه، غلات و صوفیه و نیز یادآوری آیات ولایت و ابلاغ مجدد پیام غدیر و «فلسفه سیاسی اسلام و تشیع»، از گفتمان کاوی این روایت مشخص می گردد. امام رضا(ع) با این حدیث، در صدد بیان جهان بینی توحیدی اصیل اسلام با توجه به اقتضائات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن عصر و باز تعریف طریق سعادت و ایمنی از عذاب الهی است.

کلیدواژه ها:

گفتمان ، تحلیل گفتمان ، تحلیل گفتمان انتقادی ، سلسله الذهب ، امام رضا(ع)