نقش دبیر کار و فناوری در تربیت شهروند مسئول: مروری نظام مند و راهکارهای عملی

تربیت شهروند مسئول به عنوان یکی از اهداف کلیدی نظام آموزشی، نیازمند رویکردی تلفیقی از آموزش دانش، مهارت و نگرش است. این پژوهش با روش مرور نظام مند، ۲۳ مقاله داخلی و خارجی منتشرشده بین سال های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۵ راجع به نقش دبیر کار و فناوری در تقویت شهروندی مسئول در مدارس دوره دوم متوسطه بررسی کرد. معیارهای انتخاب مطالعات شامل تنوع روش شناسی، کیفیت داده ها و مرتبط بودن با زمینه آموزشی ایران و سایر کشورها بود. یافته ها در پنج محور اصلی دسته بندی شد: ابعاد معرفتی، نگرشی و مهارتی شهروندی مسئول؛ روش های تدریس فعال نظیر یادگیری پروژه محور، یادگیری خدمت محور و ادغام فناوری های آموزشی؛ نقش الگویی دبیر در نهادینه سازی ارزش های اخلاقی و حرفه ای؛ تربیت شهروندی دیجیتال از طریق شبیه سازی مجازی و ارزیابی عملکردی؛ و موانع ساختاری و فردی شامل کمبود تجهیزات، ضعف زیرساخت دیجیتال و محدودیت های برنامه درسی. نتایج نشان داد تلفیق تجربه عملی و فناوری محور، توانمندی حل مسئله واقعی، اعتمادبه نفس و انگیزه مشارکت مدنی دانش آموزان را به طور معناداری افزایش می دهد. الگوپذیری از رفتار صادقانه و شفاف دبیر، نقش بی بدیلی در درونی سازی ارزش هایی مانند مسئولیت پذیری گروهی و ایمنی حرفه ای دارد. همچنین آموزش شهروندی دیجیتال با تاکید بر تحلیل انتقادی محتوا، مدیریت حریم خصوصی و مسئولیت دیجیتال، امکان مقابله با تهدیدهای فضای مجازی را فراهم می کند. با وجود این، کمبود منابع مالی برای به روزرسانی کارگاه ها، فقدان دوره های توانمندسازی مستمر برای دبیران و فشار محتوای نظری برنامه درسی به عنوان چالش های اصلی شناسایی شدند. بر اساس این یافته ها، پیشنهاد می شود تخصیص بودجه ویژه برای زیرساخت های کارگاهی و دیجیتال؛ طراحی و اجرای دوره های آموزشی عملی برای دبیران کار و فناوری؛ بازنگری ساختاری برنامه درسی با هدف تعادل میان محتوا و مهارت؛ و توسعه سیاست های حمایتی مدیران و اولیا به منظور پذیرش روش های نوین تدریس و ارزیابی عملکردی در اولویت قرار گیرد. این مطالعه چشم اندازی راهبردی برای سیاست گذاران و مدیران آموزشی فراهم می آورد و مبنای پژوهش های تجربی آینده برای ارزیابی اثربخشی راهکارهای پیشنهادی در تقویت شهروندی مسئول خواهد بود.

کلیدواژه ها:

تربیت شهروند مسئول ، یادگیری پروژه محور ، الگوی معلم ، شهروندی دیجیتال ، کار و فناوری