بررسی شرایط حق انتفاع در حقوق ایران

حق انتفاع در حقوق ایران از دیرباز به شیوه های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است. هدف اصلی از حق انتفاع معمولا وجود عوضی در کار نیست و نگاه مالک به این حق بیشتر جنبه ای احسانی و خداپسندانه دارد. در واقع، بدون در نظر گرفتن مقررات و تشریفات خاص، منتفع تنها می تواند به طور رایگان از مال مورد نظر بهره برداری کند. قانون مدنی حق انتفاع را به عنوان یکی از علایق اشخاص نسبت به اموال معرفی کرده و عقد وقف و عقود احباس را از جمله اسباب آن به شمار می آورد. بررسی ماهیت عاریه نشان می دهد که هرچند قانون مدنی این عقد را در کنار عقود ایجاد کننده حق انتفاع قرار نداده است، اما نتیجه عاریه نیز حق انتفاع است، زیرا ماهیت حق انتفاع به معنای تسلط اعتباری بر استفاده از عین است و در عاریه نیز اجازه مالک، مستعیر را بر استفاده مسلط می سازد. ماده ۹۲ قانون مدنی نیز به حق انتفاع ناشی از اجازه شارع در استفاده از مباحات و مشترکات اشاره دارد. اگر عاریه را به عنوان منبع حق انتفاع نپذیریم، در تعیین نوع رابطه حاصل از آن با مشکل مواجه خواهیم شد، زیرا طبق فرض تنها مالکیت و حق ارتفاق به عنوان علاقه ای در ماده ۲۹ قانون مدنی پیش بینی شده است. همچنین جواز عاریه و لزوم عقود احباس و وقف نیز موجب تفاوت های اساسی در نتایج حاصل از این حقوق می شود.

کلیدواژه ها:

انتفاع ، حق انتفاع ، مالکیت