تحلیل انتقادی دو رویکرد فلسفی و اصولی علامه طباطبایی نسبت به مساله کاشفیت علم

مساله کاشفیت علم از مسائل بنیادین در دانش معرفت­شناسی است که مانند دیگر مسائل آن دانش، به­قدر مسائل هستی­شناسانه مورد توجه فیلسوفان قرار نگرفته است. با این حال، علامه طباطبایی علاوه بر نگارش متنی مستقل درباره کاشفیت علم، مقاله «ارزش معلومات» از مجموعه مقالات اصول فلسفه و روش رئالیسم، در جای­جای آثار خویش به این مساله پرداخته است. او دو رویکرد به مساله کاشفیت علم دارد: در رویکرد فلسفی خود بر اساس عینیت ماهوی، علم حصولی تصدیقی یقینی را کاشف از معلوم بالعرض می داند، اما در رویکرد اصولی خود، کاشفیت حقیقی را از علم نفی می­کند تا مسیر کاشفیت اعتباری آن را هموار سازد. عینیت ماهوی بدین سبب که به معقولات ثانی فلسفی و منطقی راه ندارد، و نیز بدین سبب که با اصالت وجود در منافات است، نمی تواند مناط کاشفیت علم به­شمار آید؛ این پژوهش بر پایه روش تحلیل منطقی مفاهیم، نشان داده است که دو دلیل علامه طباطبایی در رویکرد اصولی اش نسبت به مساله کاشفیت علم ناتمام بوده و در نتیجه سلب کاشفیت حقیقی از علم ناموجه به­شمار می آید. ناتمامیت آن دو دلیل مستند به این دو ایده است  اول، این که چیزی می تواند ربط باشد و در عین ربط بودن، چیزی دیگر را بازنمایی کند، و دوم، چیزی می تواند بدون آنکه فانی در چیزی دیگر باشد، آن را بازنمایی کند.

کلیدواژه ها:

Discovery ، Essential Objectivity ، Acquired Knowledge ، Certain Confirmation ، Allāmah Tabātabāī ، کاشفیت ، عینیت ماهوی ، علم حصولی ، تصدیق یقینی ، علامه طباطبایی