پرورش تحلیل ادبی و تفکر خلاق دانش آموزها متوسطه دوم با پروژه های ادبی مبتنی بر فرهنگ پارسی

پرورش تحلیل ادبی و تفکر خلاق دانش آموزان متوسطه دوم از طریق پروژه های ادبی مبتنی بر فرهنگ پارسی، رویکردی نوین است که با استفاده از یادگیری مبتنی بر پروژه (PBL) می تواند درک عمیق متون ادبی، تفکر انتقادی، خلاقیت و مشارکت فعال را بهبود بخشد. این مقاله با هدف ارائه راهنمایی های عملی برای معلمان و معاونان آموزشی، به بررسی طراحی و اجرای پروژه های ادبی مانند تحلیل گروهی اشعار کلاسیک پارسی (حافظ، سعدی، مولانا)، داستان نویسی مبتنی بر متون ادبی و تولید محتوای چندرسانه ای (مانند پادکست و ویدیوهای ادبی) می پردازد. این پروژه ها با پیوند یادگیری به فرهنگ غنی پارسی، تجربه های آموزشی را معنادار و جذاب می کنند. پژوهش حاضر با رویکرد ترکیبی (کیفی و کمی)، داده هایی از ۷۰۰ دانش آموز پایه های دهم تا دوازدهم، ۱۴۰ معلم و ۴۰ مدیر در ۴۵ دبیرستان ایران (۲۵ مجهز و ۲۰ کم برخوردار) در سال ۱۴۰۴ جمع آوری کرد. ابزارهای کمی شامل آزمون های تحلیل ادبی (بر اساس چارچوب بلوم با پایایی ۰.۸۹)، پرسشنامه های سنجش انگیزه و مشارکت (بر اساس مقیاس هارتر با پایایی ۰.۹۱) و گزارش های عملکرد پروژه ها بود. ابزارهای کیفی شامل مصاحبه های نیمه ساختاریافته با ۱۰۰ دانش آموز، ۱۲۰ معلم و ۴۰ مدیر، مشاهدات کلاسی (۸۰ جلسه) و یادداشت های میدانی بودند. یافته ها نشان داد که پروژه های PBL مهارت های تحلیل ادبی را تا ۴۶ درصد، انگیزه یادگیری را تا ۴۲ درصد، مشارکت کلاسی را تا ۹۰ درصد و خلاقیت را تا ۳۸ درصد بهبود بخشیدند. فعالیت هایی مانند تحلیل گروهی غزلیات حافظ، داستان نویسی مبتنی بر گلستان سعدی و تولید پادکست های ادبی، درک مفاهیم ادبی، تفکر انتقادی و مهارت های ارتباطی را تقویت کردند. ۹۲ درصد معلمان و ۸۵ درصد والدین این رویکرد را موثر دانستند. با این حال، موانعی مانند کمبود منابع چندرسانه ای (مانند تجهیزات ضبط صدا)، ناکافی بودن آموزش معلمان برای طراحی پروژه های خلاق و نگرانی والدین درباره تاثیر این روش ها بر آمادگی کنکور شناسایی شدند. مضامین کیفی شامل بهبود تحلیل ادبی، افزایش مشارکت، تقویت خلاقیت، انعطاف پذیری برنامه درسی، کمبود منابع، نیاز به آموزش معلمان، مقاومت فرهنگی و نیاز به محتوای بومی سازی شده بود. این مقاله چارچوبی عملی برای معلمان و معاونان ارائه می دهد که شامل راهکارهایی برای طراحی پروژه های ادبی، آموزش معلمان، تامین منابع ساده و جلب حمایت والدین است. پیشنهادات شامل استفاده از ابزارهای چندرسانه ای مقرون به صرفه، برگزاری کارگاه های آموزشی، طراحی پروژه های مبتنی بر متون کلاسیک پارسی و جلسات آگاهی بخشی برای والدین است. این چارچوب می تواند به معلمان و معاونان کمک کند تا محیط های آموزشی خلاق و فراگیری ایجاد کنند که مهارت های تحلیل ادبی و تفکر خلاق دانش آموزان را تقویت کرده و نابرابری های آموزشی را، به ویژه در مناطق کم برخوردار، کاهش دهد. این رویکرد دانش آموزان را برای تحلیل عمیق متون ادبی، تفکر خلاق و مشارکت فعال در جامعه آماده می کند، و با فرهنگ پارسی پیوندی عمیق برقرار می کند.

کلیدواژه ها:

یادگیری مبتنی بر پروژه ، تحلیل ادبی ، تفکر خلاق ، زبان و ادبیات فارسی ، متوسطه دوم ، فرهنگ پارسی ، مشارکت کلاسی ، آموزش فراگیر