بررسی قابلیت استفاده از ضایعات کشاورزی مناطق حاشیه شهر برای ترکیب با پسماند تر شهری و تولید کود غنی شده

استفاده بهینه از منابع زیستی در مدیریت پسماندهای شهری و روستایی به عنوان رویکردی پایدار و اقتصادی، در سال های اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. در این مطالعه، قابلیت بهره گیری از ضایعات کشاورزی مناطق حاشیه شهر به منظور ترکیب با پسماند تر شهری و تولید کود غنی شده مورد بررسی قرار گرفت. هدف اصلی، کاهش حجم پسماندهای دفنی، افزایش ارزش افزوده مواد آلی، و بهبود کیفیت و کارایی کود تولیدی بود. ضایعات کشاورزی شامل بقایای برداشت محصولات زراعی مانند ساقه، کاه و کلش، علف های هرز خشک شده، و ضایعات باغی، به دلیل دارا بودن سلولز، لیگنین، و نسبت بالای کربن، می توانند به عنوان مکملی برای پسماندهای تر شهری که غالبا دارای نسبت بالای نیتروژن و رطوبت زیاد هستند، مورد استفاده قرار گیرند.مطالعه حاضر به صورت آزمایشگاهی و در مقیاس پایلوت اجرا گردید. پسماند تر شهری از مراکز جمع آوری روزانه جمع آوری و ضایعات کشاورزی از مزارع و باغات حاشیه شهری نمونه برداری شد. پس از تعیین ویژگی های فیزیکی و شیمیایی مانند رطوبت، pH، نسبت کربن به نیتروژن (C/N)، و ظرفیت تبادل کاتیونی، درصدهای مختلفی از ترکیب این مواد تهیه و فرآیند کمپوست سازی به مدت ۶۰ روز در شرایط هوازی کنترل شده انجام گرفت. اندازه گیری پارامترها طی دوره شامل دما، کاهش رطوبت، تغییرات pH، و تجزیه کربن آلی صورت پذیرفت. در انتها، کیفیت کود تولیدی از نظر محتوای نیتروژن، فسفر، پتاسیم، ماده آلی پایدار، و شاخص جوانه زنی بذر مورد ارزیابی قرار گرفت.نتایج نشان داد که ترکیب پسماند تر شهری با ضایعات کشاورزی در نسبت های بهینه (۴۰–۵۰ درصد ضایعات خشک کشاورزی و ۵۰–۶۰ درصد پسماند تر) منجر به بهبود نسبت C/N به محدوده ایده آل کمپوست سازی (۲۵ تا ۳۰) شده و زمان رسیدگی کود را به طور معنی داری کاهش داد. حضور ضایعات کشاورزی سبب بهبود تهویه و کاهش تراکم توده کمپوست شد که این امر رشد میکروارگانیسم های هوازی را تسهیل و فرآیند تجزیه را تسریع کرد. همچنین میزان رطوبت نهایی محصول در محدوده استاندارد (۴۰–۵۰ درصد) و محتوای ماده آلی پایدار بالاتر از ۴۵ درصد به دست آمد.کود تولیدشده از نظر عناصر غذایی پرمصرف، میانگین نیتروژن کل (۱/۸ درصد)، فسفر قابل جذب (۰/۹ درصد)، پتاسیم (۱/۴ درصد) و ماده آلی (۴۷ درصد) را دارا بود که همگی در محدوده استاندارد ملی و برخی موارد بالاتر از آن قرار داشتند. شاخص جوانه زنی بذر بیش از ۸۵ درصد ثبت شد که نشان از نبود مواد بازدارنده رشد و بلوغ کامل کمپوست داشت. این ترکیب همچنین باعث کاهش بوهای نامطبوع و جذب حشرات در مقایسه با کمپوست تهیه شده صرفا از پسماند تر گردید.از دیدگاه زیست محیطی، این روش موجب کاهش چشمگیر حجم پسماندهای دفنی، بازیافت مواد مغذی به چرخه کشاورزی، و جلوگیری از تولید گازهای گلخانه ای ناشی از تجزیه بی هوازی این مواد در محل دفن شد. از نظر اقتصادی، استفاده از ضایعات کشاورزی که معمولا بدون استفاده رها یا سوزانده می شوند، هزینه مواد اولیه را کاهش و کیفیت کود نهایی را افزایش داد. این امر می تواند به ایجاد ارزش افزوده اقتصادی برای کشاورزان و شهرداری ها کمک کند.نتیجه گیری کلی این تحقیق آن است که ترکیب علمی و کنترل شده ضایعات کشاورزی مناطق حاشیه ای با پسماند تر شهری، راهکاری کارآمد برای تولید کود آلی غنی شده، ارتقاء کیفیت خاک، افزایش بهره وری کشاورزی، و کاهش اثرات منفی پسماند بر محیط زیست است. پیشنهاد می شود این رویکرد در مقیاس صنعتی با پایش مستمر کیفیت محصول و آموزش ذینفعان به کار گرفته شود تا علاوه بر بهبود مدیریت پسماند، گامی موثر در توسعه پایدار شهری و روستایی برداشته شود.

کلیدواژه ها:

ضایعات کشاورزی ، پسماند تر شهری ، کود غنی شده ، کمپوست سازی ، نسبت کربن به نیتروژن ، پایداری زیستی ، مدیریت پسماند ، توسعه پایدار