تحلیل شخصیت های شاهنامه و ارتباط آن با شخصیت های واقعی

حماسه یعنی چه و برابر با کدامیک از اصول و قانونمندی های علم روانشناسی امروز قابل تجزیه و تحلیل و توجیه است؟ حماسه یعنی داستانی قهرمانی که در ضمن با اعمال و حوادث و وقایع شگفت آور و خارق العاده و مبالغه آمیز آمیخته شده است. اما روانشناسی در این باره چه می گوید؟ خیلی خلاصه باید گفت که انسان به طور فطری از متحیر شدن و متحیر کردن لذت می برد. به عبارت دیگر، در انسان به طور ذاتی گرایش به چیزهای شگفت آور و شگفت انگیز و حتی مبالغه آمیز وجود دارد. بدیهی است که این تنها علت به وجود آمدن حماسه در میان یک قوم نمی تواند باشد. عوامل مهم دیگری هم هست. مانند انگیزه های تاریخی، جغرافیائی، سیاسی، اجتماعی و فلسفی که خارج از این بحث است. درباره روانشناسی یک فرد باید اضافه کرد شخصی که مثلا به بیماری درمان ناپذیری دچار است و همه پزشکان جوابش کرده اند، معلوم است که از روی یاس و ترس از مرگ به هر چیزی متوسل می شود و به دنبال معجزه می گردد. همین امر در زمینه روانشناسی ملل و اقوام مختلف نیز صدق می کند. غالبا، حماسه هنگامی ساخته می شود که ملت یا قومی یکی از دوره های بحرانی تاریخ خود را می گذراند. از طرف دیگر تآتر و نمایش نیز جزء طبیعت و فطرت بشر است. همه ما از بدو طفولیت به تآتر و نمایش علاقه نشان می دهیم و تا آخر عمر هم بدون استثناء به فراخور حال خود اندکی هم نقش بازی می کنیم. کودکان خردسال را در نظر بگیرید، چقدر دوست دارند (حتی در چندماهگی) که غافلگیر شوند. پدر و مادر و یا دیگر اعضای خانواده با آن ها قایم باشک بازی کنند. کودک دوست دارد بزرگسال، یا کودک همبازی اش، به طور ناگهانی از پشت ستون سردر بیاورد و غافلگیرش کند. باری، به این مقدمه درباره یکی از عوامل مهم پیدایش حماسه خاتمه می دهیم و به فردوسی می پردازیم. هرچند این مبحث در جای خود بسیار طولانی، مهم و جالب است.شاهنامه فردوسی، یکی از برجسته ترین آثار حماسی و ادبیات کلاسیک ایران، در بردارنده شخصیت های متعدد و پیچیده ای است که هر یک نمایانگر جنبه های مختلف روان شناختی انسان ها هستند. تحلیل روان شناختی این شخصیت ها می تواند به ما کمک کند تا به درک عمیق تری از ویژگی ها و انگیزه های آن ها برسیم و به همین ترتیب، بینش های جدیدی درباره انسان و رفتارهایش به دست آوریم.

کلیدواژه ها:

شاهنامه ، شخصیت ، واقعی