نقش فضای سبز در مدیریت رواناب سطحی و موضوع بررسی چالشهای توسعه فضای سبز در مناطق کم برخوردار

با گسترش شهرنشینی و افزایش سطوح نفوذناپذیر در محیط های شهری، مدیریت رواناب سطحی به یکی از چالش های اساسی در توسعه پایدار شهری تبدیل شده است. رواناب های ناشی از بارندگی، در صورت عدم کنترل مناسب، منجر به بروز سیلاب های شهری، آلودگی منابع آب، و تخریب زیرساخت ها می شوند. در این میان، فضای سبز شهری به عنوان یکی از موثرترین عناصر زیرساخت سبز، نقش مهمی در کاهش حجم رواناب، افزایش نفوذ آب در خاک، و بهبود کیفیت زیست محیطی ایفا می کند. با این حال، توسعه فضای سبز در مناطق کم برخوردار شهری با موانع متعددی از جمله محدودیت های مالی، ضعف برنامه ریزی، کمبود مشارکت اجتماعی و نبود زیرساخت های مناسب مواجه است.این پژوهش با هدف بررسی نقش فضای سبز در مدیریت رواناب سطحی و تحلیل چالش های توسعه آن در مناطق کم برخوردار شهری انجام شده است. روش تحقیق شامل مدل سازی عددی با استفاده از نرم افزار SWMM و تحلیل مکانی در محیط GIS بوده و منطقه ای از جنوب تهران به عنوان مطالعه موردی انتخاب گردید. داده های اقلیمی، توپوگرافی، پوشش گیاهی، نوع خاک و کاربری اراضی جمع آوری و در قالب سناریوهای مختلف توسعه فضای سبز شبیه سازی شدند. سناریوها شامل استفاده از گیاهان بومی کم مصرف، طراحی باغچه های بارانی، سنگفرش های نفوذپذیر و ایجاد حوضچه های نگهداشت زیستی بودند.نتایج حاصل از مدل سازی نشان داد که توسعه هدفمند فضای سبز می تواند تا ۳۵٪ از حجم رواناب سطحی را کاهش داده و دبی اوج سیلاب را به طور قابل توجهی کنترل کند. همچنین، تحلیل هزینه-فایده نشان داد که استفاده از گیاهان بومی و طراحی چندمنظوره فضای سبز، ضمن کاهش هزینه های نگهداری، موجب افزایش مشارکت اجتماعی، ارتقای کیفیت زندگی و بهبود شاخص های عدالت محیطی در مناطق کم برخوردار می شود. نوآوری این پژوهش در ارائه چارچوبی تلفیقی از مدل سازی هیدرولوژیکی، تحلیل مکانی و ارزیابی اجتماعی برای توسعه فضای سبز در بافت های محروم شهری است که می تواند به عنوان راهکاری عملی در سیاست گذاری شهری مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

فضای سبز شهری ، رواناب سطحی ، مناطق کم برخوردار ، زیرساخت سبز ، مدل SWMM ، عدالت محیطی ، توسعه پایدار ، مشارکت اجتماعی ، تحلیل مکانی ، گیاهان بومی