تحلیل عوامل موثر بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی در ایران با استفاده از تکنیک دلفی فازی

تبدیل کاربری اراضی کشاورزی و عوامل تشدید کننده­ی آن از جمله چالش های زیست­محیطی در کشور بوده  و پس از کم آبی، از مهم ترین مشکلات اساسی کشاورزی ایران محسوب می گردد. بنابراین، شناسایی عوامل موثر بر تغییر و تبدیل کاربری اراضی حائز اهمیت است. هدف اصلی این پژوهش تحلیل عوامل موثر بر تغییر و تبدیل کاربری اراضی کشاورزی به کاربری های دیگر مانند تفرجگاه و غیره در ایران است. برای بررسی این موضوع، تعداد دوازده نفر از متخصصان مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کشور در زمینه­ی ارزیابی و تغییر کاربری اراضی با استفاده از روش نمونه­گیری هدفمند و گلوله­برفی و تکنیک دلفی فازی طی دو مرحله، جهت دستیابی به توافق گروهی بین خبرگان استفاده شد و از۷۲ شاخص استخراج شده، ۲۸ شاخص در چهار گروه (اقتصادی، اجتماعی _ فرهنگی، قانونی _ نهادی، محیطی _ زیر ساختی) به عنوان مهم ترین عوامل موثر بر تغییر کاربری اراضی انتخاب شدند. نتایج نشان داد عامل قانونی_ نهادی حائز اهمیت بیش­تری بود و در این بعد عدم برنامه­ریزی مناسب دولت برای حفظ اراضی کشاورزی با وزن ۰/۰۹۹۲، عدم برخورد قاطع حاکمیت با تغییر دهندگان کاربری اراضی با وزن ۰/۰۹۷۳ و وابستگی سازمان­ها و ادارات به درآمد ناشی از تغییر کاربری با وزن ۰/۰۹۶۸ در رتبه­های اول تا سوم قرار گرفتند. در نظر گرفتن این عوامل می­تواند نقش حائز اهمیتی در مدیریت تغییر کاربری اراضی کشاورزی داشته باشد. لذا لزوم تجدید نظر در ساختار حکمرانی اراضی و بررسی و اصلاح خلاهای قوانین تغییر کاربری اراضی و تبصره های قانونی موجود، جلوگیری از خرد شده اراضی کشاورزی و فرهنگ سازی و ارتقاء سطح اطلاعات جوامع روستایی در خصوص ضرورت حفظ کاربری اراضی کشاورزی و آشنایی با پیامدها و آسیب های تغییر کاربری اراضی کشاورزی از سوی دولت می تواند راهکار مناسبی برای حفاظت از زمینهای کشاورزی باشد.

کلیدواژه ها:

کاربری اراضی ، اراضی کشاورزی ، ایران ، تکنیک دلفی فازی ، روش گلوله برفی