کاربرد مدل ها و تئوری های آموزش بهداشت جهت ارتقای فعالیت بدنی در ایران: یک مرور نظام مند

مقدمه: فعالیت ناکافی و کم تحرکی، عامل ۲۰ درصد مرگ و میرهای ناشی از بیماری های قلبی- عروقی، سرطان و دیابت است. تغییر در الگوی زندگی مانند انجام فعالیت بدنی و ورزش در هر سنی، می تواند مرگ و میرها را کاهش و طول عمر را افزایش دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی مداخلات آموزشی مبتنی بر تئوری ها و الگوهای آموزش بهداشت در ارتقای فعالیت بدنی در ایران انجام شد. روش ها: به منظور شناسایی مطالعات، کلمات کلیدی مرتبط با «آموزش بهداشت، آموزش سلامت، نظریه، الگو، مدل، فعالیت بدنی، فعالیت جسمانی و ایران» در پایگاه های اطلاعاتی داخلی و خارجی Google Scholar، Scopus، Web of Science، Scientific Information Database (SID)، Irandoc، Magiran و PubMed جستجو گردید. کلیه مقالات انتشار یافته بین ژانویه سال ۲۰۱۱ تا دسامبر سال ۲۰۲۱ استخراج شد و پس از غربالگری، ۲۰ مقاله مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: از ۲۰ پژوهش، ۹ مقاله نیمه تجربی، ۸ مقاله کارآزمایی بالینی و ۳ مقاله از نوع تجربی بودند که بر روی گروه های سنی و جنسی مختلف صورت گرفته بود. مدت مداخلات از ۴ تا ۱۲ هفته و پیگیری ها بین ۱ تا ۶ ماه متغیر بود. نتایج مداخلات شامل بهبود ارتقای فعالیت بدنی در سازه های آگاهی، نگرش، حساسیت درک شده، مزایای درک شده، موانع درک شده، خودکارامدی، هنجارهای اجتماعی، عوامل توانمندساز و قصد رفتاری بود. نتیجه گیری: استفاده از الگوها و تئوری های مختلف می تواند تاثیر مثبتی در ارتقای فعالیت بدنی و انجام رفتارهای سلامت داشته باشد. مدل فرانظری و سازه خودکارامدی نقش مهمی در ارتقای فعالیت بدنی در گروه های سنی و جنسی مختلف ایفا می کند. افزایش مداخلات آموزشی موثر در این حوزه در کشور پیشنهاد می گردد.

کلیدواژه ها:

Educational intervention ، Physical activity ، Systematic review ، Iran ، مداخله آموزشی ، فعالیت بدنی ، مرور نظام مند ، ایران