مطالعه تطبیقی موانع دسترسی به فرصت های برابر آموزشی با رویکرد عدالت آموزشی: تلفیقی از تحلیل محتوای کیفی و مدل سازی کمی

نابرابری در دسترسی به فرصت های برابر آموزشی یکی از چالش های ساختاری نظام های آموزشی است که اثرات پایدار بر توسعه فردی، اجتماعی و اقتصادی جوامع برجای می گذارد. این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر این نابرابری ها و ارائه راهکارهای تحقق عدالت آموزشی در چارچوب رویکرد جامعه مهدوی انجام شد. از نظر هدف، مطالعه حاضر کاربردی و از نظر راهبرد، آمیخته اکتشافی (کیفی–کمی) است که طی سه مرحله مکمل اجرا گردید. در بخش کیفی، جامعه آماری شامل ۱۰۱ منبع علمی شامل کتب، مقالات و پایان نامه های منتشرشده طی سال های ۲۰۱۵–۲۰۲۱ و ۱۳۸۹–۱۴۰۱ بود. با استفاده از نمونه گیری هدفمند و اعمال معیارهای ورود، ۴۰ منبع واجد شرایط انتخاب گردید. داده ها مطابق الگوی شش مرحله ای روبرتس تحلیل و کدگذاری شدند و برای پایایی، دو ارزیاب مستقل فرایند را انجام دادند (ضریب توافق کاپا کوهن=۰. ۷۶). یافته های این مرحله بیانگر اهمیت چهار مانع کلیدی بود: کمبود زیرساخت های آموزشی در مناطق محروم، شکاف دیجیتالی، توزیع نامتوازن معلمان متخصص، و سیاست های آموزشی ناکارآمد. در بخش کمی، شاخص های شناسایی شده با روش دلفی دومرحله ای مورد تایید و اولویت بندی خبرگان حوزه آموزش قرار گرفت و روایی محتوایی آن ها با شاخص های CVR و CVI و میزان اجماع با ضریب کندال (W) بررسی شد. نتایج نشان داد بیشترین اجماع بر موانع ساختاری و منابع انسانی وجود دارد که اثر مستقیم بر تشدید نابرابری ها دارند. بر اساس تحلیل نهایی، راهکارهای پیشنهادی در چهار محور اصلی ارائه شد: (۱) توسعه زیرساخت های فیزیکی و فناورانه، (۲) ارتقای کیفیت و توزیع عادلانه منابع انسانی، (۳) اصلاح سیاست ها و نظام تخصیص منابع مالی آموزشی، و (۴) تقویت سرمایه اجتماعی و مشارکت نهادهای دولتی و مدنی. این یافته ها تاکید دارد که تحقق فرصت های برابر آموزشی مستلزم رویکردی جامع، چندسطحی و مبتنی بر شواهد است که ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را به صورت هم زمان دربر گیرد.

کلیدواژه ها:

فرصت های برابر آموزشی ، عدالت آموزشی ، نابرابری آموزشی ، سیاست های آموزشی ، شکاف دیجیتالی.