تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی از منظر میزان توجه به حفظ فرهنگ و هویت ملی

جهانی شدن و تحولات فرهنگی هویتهای ملی را در معرض تغییرات و چالشهای بی سابقه ای قرار داده است آموزش و پرورش به ویژه در دوره ابتدایی نقش کلیدی در حفظ و تقویت فرهنگ و هویت ملی ایفا می کند. این پژوهش با هدف بررسی میزان و نحوه بازنمایی مفاهیم مرتبط با فرهنگ و هویت ملی در محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی ایران در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ انجام شده است. روش تحقیق از نوع تحلیل محتوای کیفی-کمی بوده و جامعه آماری شامل تمامی کتابهای درسی مقطع ابتدایی است. نمونه گیری به صورت هدفمند انجام شد و کتابهای «فارسی»، «مطالعات اجتماعی» و «هدیه های آسمانی از پایه های اول تا ششم انتخاب شدند. ابزار تحلیل شامل چک لیستی مبتنی بر ۱۲ مولفه کلیدی فرهنگ و هویت ملی مانند ارزشهای دینی، زبان پارسی، تاریخ ملی و تنوع فرهنگی بود که روایی آن توسط ۷ متخصص تایید و پایایی آن با ضریب کاپای ۰.۹۱ محاسبه شد. یافته ها نشان داد که کتابهای مطالعات اجتماعی بیشترین توجه را به مفاهیم هویت ملی دارند (۴۸ از کل اشاره ها)، اما این مفاهیم اغلب توصیفی و فاقد فعالیتهای عملی هستند. کتابهای فارسی و هدیه های آسمانی به ترتیب ۳۲ و ۲۰ از اشاره ها را شامل می شوند با تمرکز بر ادبیات پارسی و ارزشهای دینی. تفاوتهای معناداری بین پایه های تحصیلی مشاهده شد، به طوری که پایه های چهارم و ششم بیشترین توجه را نشان دادند. کاستی هایی نظیر کمبود فعالیتهای مشارکتی، کم توجهی به تنوع فرهنگی و تمرکز بیش از حد بر تاریخ گذشته شناسایی شد. این پژوهش پیشنهاداتی شامل تدوین راهنمای برنامه درسی، خاص آموزش معلمان، طراحی فعالیتهای عملی و توجه به تنوع فرهنگی ارائه می دهد. این مطالعه بر ضرورت بازنگری محتوای درسی برای تقویت حس هویت ملی و انسجام اجتماعی تاکید دارد.

کلیدواژه ها:

تحلیل محتوا فرهنگ ، ملی هویت ملی ، کتابهای درسی ، آموزش ابتدایی ، ایران