نقش هوش مصنوعی در پژوهش های کیفی معلمان

هدف این مقاله، بررسی جامع و کاربردی نقش هوش مصنوعی (AI) به عنوان یک ابزار تسهیل گر و توانمندساز در فرآیند پژوهش های کیفی، به ویژه اقدام پژوهی، برای معلمان است.این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع علمی داخلی و خارجی، به تشریح چالش های سنتی پژوهش کیفی برای معلمان (مانند محدودیت زمانی، حجم بالای داده ها و پیچیدگی تحلیل) می پردازد. سپس، مفاهیم کلیدی هوش مصنوعی، به ویژه پردازش زبان طبیعی (NLP) و مدل های زبانی بزرگ (LLMs)، به زبانی ساده معرفی شده و کاربرد عملی آن ها در مراحل مختلف چرخه پژوهش - از مرور ادبیات و گردآوری داده ها گرفته تا تحلیل داده ها و نگارش گزارش - تبیین می گردد. یافته ها نشان می دهد که هوش مصنوعی می تواند با خودکارسازی وظایف زمان بر و تکراری مانند پیاده سازی مصاحبه ها، پیشنهاد کدهای اولیه، خلاصه سازی متون و مدیریت منابع، به شکل معناداری در زمان و انرژی معلمان پژوهشگر صرفه جویی کند. این فناوری جایگزین تفکر انتقادی و تفسیر عمیق پژوهشگر نمی شود، بلکه با ایفای نقش «دستیار پژوهشگر»، به او اجازه می دهد تا بر جنبه های شناختی سطح بالاتر تحقیق، یعنی تامل، نظریه پردازی و حل مسئله، تمرکز نماید.استفاده هوشمندانه و انتقادی از هوش مصنوعی، ضمن توجه به چالش های اخلاقی و فنی مانند سوگیری الگوریتمی و امنیت داده ها، می تواند پژوهش کیفی را برای معلمان دست یافتنی تر سازد. این امر به نوبه خود، به ترویج فرهنگ پژوهش در مدارس، توانمندسازی حرفه ای معلمان و تولید دانش بومی برای حل مسائل واقعی کلاس درس در نظام آموزشی ایران منجر خواهد شد.

کلیدواژه ها:

هوش مصنوعی ، پژوهش کیفی ، اقدام پژوهی ، معلمان پژوهشگر ، پردازش زبان طبیعی ، تحلیل داده های کیفی ، توانمندسازی معلمان.