بررسی وضعیت دسترسی به فضاهای سبز شهری در محله های اراک با رویکرد عدالت محیطی

فضاهای سبز شهری به عنوان یکی از ارکان ضروری کیفیت زندگی شهری، نقشی کلیدی در سلامت جسمی و روانی شهروندان، کاهش آلودگی هوا و تنظیم اقلیم محلی ایفا می کنند. با این حال، توزیع ناعادلانه این فضاها در بین محله های مختلف شهر، می تواند به شکل گیری نابرابری های فضایی و محیطی منجر شود. هدف از این پژوهش، بررسی وضعیت دسترسی به فضاهای سبز در محله های شهر اراک با رویکرد عدالت محیطی است. بدین منظور، از داده های مکانی فضاهای سبز (پارک ها، بوستان ها، میدان های سبز) و جمعیت محله ها در محیط GIS استفاده شد. شاخص های دسترسی فیزیکی (فاصله از مرکز محله)، دسترسی نسبی (مساحت فضای سبز به ازای هر نفر) و شاخص Walk Score برای سنجش عدالت محیطی به کار گرفته شدند. نتایج نشان می دهد که میانگین دسترسی فیزیقی شهروندان به فضای سبز در اراک ۷۸۰ متر است که بالاتر از استاندارد سازمان جهانی بهداشت (۵۰۰ متر) قرار دارد. همچنین، میانگین مساحت فضای سبز به ازای هر نفر ۶.۲ متر مربع است که کمتر از حد استاندارد (۹ متر مربع) می باشد. تحلیل فضایی نشان می دهد که مناطق مرکزی و شمالی شهر از دسترسی بالاتری برخوردارند، در حالی که مناطق جنوبی و شرقی (در وضعیت محرومیت فضای سبز قرار دارند. شاخص Walk Score نیز تایید می کند که تنها ۳۲% از جمعیت شهر در شعاع پیاده روی ۱۰ دقیقه ای (۸۰۰ متر) از فضای سبز مناسب قرار دارند. این نابرابری ها با شاخص های جمعیتی و اقتصادی همبستگی مثبت دارد و نشان دهنده تبعیض فضایی در توزیع منابع شهری است. در نهایت، راهکارهایی مبتنی بر برنامه ریزی مشارکتی، احیای فضاهای متروکه و بازنگری در طرح های تفصیلی مناطق محروم ارائه شده است.

کلیدواژه ها:

فضای سبز شهری ، عدالت محیطی ، دسترسی فضایی ، GIS ، شهر اراک ، Walk Score ، نابرابری فضایی