تحلیل انتقادی جایگاه شهروند در نظم سیاسی شهری: از نظریه دولت محلی تا واقعیت های نهادی

در دهه های اخیر، مفهوم «شهروند» به عنوان کنشگری آگاه، فعال و مطالبه گر در فرآیندهای سیاست گذاری، برنامه ریزی و حکمرانی شهری، جایگاهی کلیدی در نظریه های نوین دولت محلی و توسعه دموکراتیک یافته است. نظریاتی چون حق به شهر (Lefebvre, 1968)، حکمرانی مشارکتی و دموکراسی محلی، همگی بر نقش مرکزی شهروندان در ساخت و شکل دهی به فضای شهری تاکید دارند. با این حال، در بسیاری از جوامع، به ویژه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، این نقش همچنان عمدتا در سطح نظری باقی مانده و در عمل با موانع گسترده ای در سطوح نهادی، حقوقی، فرهنگی و سیاسی مواجه است. مقاله حاضر با رویکردی انتقادی و تطبیقی، به بررسی نسبت میان ایده آل های نظری مشارکت شهروندی و واقعیت های عملی و نهادی نظم سیاسی شهری می پردازد. در گام نخست، مفاهیم کلیدی مانند شهروندی فعال، دولت محلی، و حق به شهر تبیین شده و سپس تجربه ایران از منظر سیاست گذاری شهری، عملکرد شوراها، میزان شفافیت و امکان تاثیرگذاری مردم در تصمیم گیری ها تحلیل می شود. افزون بر این، مطالعه تطبیقی نظام های شهری در کشورهای فرانسه، برزیل و کره جنوبی، ظرفیت ها و الگوهای جایگزینی را ارائه می دهد که می توانند در تقویت جایگاه شهروندان در نظام حکمرانی محلی مورد استفاده قرار گیرند.یافته های مقاله نشان می دهند که چالش هایی نظیر فقدان نهادهای واسط موثر، ضعف نهادهای مدنی، سیاست زدگی و تمرکزگرایی ساختاری، از موانع بنیادین در مسیر تحقق نقش موثر شهروندان در مدیریت شهری هستند. در نتیجه، بازتعریف رابطه میان دولت محلی و مردم، اصلاح چارچوب های حقوقی، توسعه نهادهای مشارکتی و تقویت فرهنگ شهروندی، از جمله راهبردهایی هستند که می توانند به بازسازی نظم سیاسی شهری در جهت دموکراسی محور و مردم پایه کمک کنند.

کلیدواژه ها:

شهروندی فعال ، دولت محلی ، نظم سیاسی شهری ، حق به شهر ، حکمرانی مشارکتی ،