تحلیل نقش واژه صبح در ساخت صنعت تشبیه به اعتبار طرفین در قصاید خاقانی

تشبیه در علم بیان به معنی مانند کردن چیزی است به چیزی مشروط به این که آن مانندگی مبتنی بر کذب یا اغراق باشد. این پژوهش با بررسی قصاید خاقانی با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای از منظر تشبیهات به اعتبار طرفین، نشان میدهد که واژه صبح یکی از ارکان اصلی تصویرپردازی در اشعار خاقانی است. یافته های تحقیق بیانگر آن است که از مجموع ۶۶ تشبیه استخراج شده، اکثریت آنها از نوع تشبیه محسوس به محسوس قرار دارند که نشان دهنده گرایش خاقانی به عناصر ملموس و قابل تصور در تصویر سازیهای ادبی است. همچنین ۱۶ نمونه تشبیه معقول به محسوس بیانگر تلاش خاقانی در نزدیک کردن مفاهیم انتزاعی به ذهن مخاطب از طریق عناصر عینی است. عدم حضور تشبیهات معقول به معقول و محسوس به معقول، ناشی از ماهیت حسی واژه صبح و عدم تمایل خاقانی به ساخت این نوع تشبیه است به طور کلی بهره گیری دقیق و هدفمند از این واژه و تنوع وجه شبهای مرتبط و گاهی نامرتبط و خلاقانه، خاقانی نقش مهمی در انسجام و تاثیرگذاری کلام او بر مخاطب داشته است. این خصایص قصاید او را از منظر سبک و بیان به نمونهای برجسته و یگانه در ادب فارسی تبدیل کرده است.

کلیدواژه ها:

ادبیات غنایی ، ادبیات کلاسیک ، تشبیه خاقانی ، قصیده ، بلاغت ، بیان