تحلیل درونمایه 'اعتقاد به اوامر آسمانی و فرای ماده' در غزلیات جهان ملک خاتون

مقاله حاضر به بررسی یکی از درون مایه های بنیادین و کمتر مورد توجه قرار گرفته شده در اشعار جهان ملک خاتون، یعنی باور به اوامر آسمانی و فرای ماده همچون دعا، طالع، جبر، تقدیر و چشم زخم می پردازد. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل کارکرد این مفاهیم در اشعار جهان ملک و تبیین میزان اثرگذاری آنها بر بافت معنایی و عاطفی غزلیات اوست. در این راستا با رویکردی توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر شواهد، شعری جلوه های مختلف این باورها استخراج و بررسی شده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که جهان ملک اگرچه به ظاهر از سنت های عرفانی و مذهبی هم دوره های خود تاثیر پذیرفته، اما نحوه به کارگیری این مفاهیم در شعر او بیشتر ریشه در تجربه های فردی، احساسات عاشقانه و فضای اجتماعی زمانه اش دارد تا آموزه های عمیق دینی یا عرفانی دعا در اشعار او غالبا پناهگاهی برای تحمل فراق و درد است؛ طالع و بخت بد، عامل شکست های عاشقانه شمرده می شود؛ و تقدیر و جبر، بهانه ای برای پذیرفتن شرایط ناخواسته حتی چشم زخم نیز به عنوان عنصری از فرهنگ عامه جایگاه خاصی در ذهنیت شاعر دارد. این درون مایه ها گرچه ممکن است در نگاه نخست خرافی یا تزیینی به نظر بیایند، اما در بافت معنایی اشعار جهان ملک نقش تعیین کننده ای در بازتاب رنج های شخصی و زیست جهان زنانه او ایفا می کنند.

کلیدواژه ها:

طالع ، دعا ، جبر ، سبک عراقی ، جهان ملک خاتون