تحلیل جامعه‎ شناختی روند تحولات ساختاری خانواده ایرانی در پنج دهه گذشته (۱۳۹۵-۱۳۴۵) و پیش‎ بینی روند تحولات آینده

اهدف این مقاله تحلیل جامعه‎ شناختی تغییرات خانواده در ایران در پنج دهه گذشته (۱۳۹۵-۱۳۴۵) و پیش‎ بینی روند تحولات آن در آینده است. چارچوب نظری مقاله بر نظریه‎ های جامعه‎ شناسی خانواده استوار و بر پاسخ به چند سوال اساسی، ساختار خانواده ایرانی در پنج دهه گذشته از چه ابعادی تحول یافته‎ اند؟؛ تحولات ساختار خانواده در ایران را چگونه می‎ توان تبیین کرد؟ و ساختارهای خانواده ایرانی چه تغییراتی در آینده خواهند کرد؟ متمرکز است. روش تحقیق در مطالعه حاضر ترکیبی از روش اسنادی، روندپژوهی یا رویکرد طولی (شبه پانلی) و تحلیل ثانویه داده‎ های مختلف است. برای بخش های مقدمه، چارچوب نظری و بخشی از یافته های تحقیق از منابع کتابخانه ای استفاده شده است. روند‎ پژوهی مبتنی بر تحلیل ثانویه داده‎ های سرشماری‎ های عمومی نفوس و مسکن ایران در سال‎ های ۱۳۹۵-۱۳۴۵، آمارهای مرکز آمار ایران، سازمان ثبت و احوال، صندوق جمعیت سازمان ملل متحد و سایر مراکز علمی و تحقیقاتی معتبر است. پیش‎ بینی تحولات آینده خانواده با استفاده از روش‎ های تکنیکی پیش‎ بینی و آینده‎ پژوهی سازمان‎ های ملی و بین‎ المللی معتبر داخلی و خارجی انجام شده است. یافته‎ های تحقیق نشان می‎ دهد که تحولات بسیار مهمی در ابعاد مختلف خانواده رخ داده‎ است؛ ازجمله: «کاهش نرخ فرزندآوری»، «کاهش خانواده گسترده»، «افزایش در سهم سایر انواع خانواده»، «افزایش سن ازدواج»، «کاهش میزان ازدواج» و «افزایش میزان طلاق». دلایل این تغییرات به روندهای توسعه ایران در ابعاد شهرنشینی، رشد سواد ازجمله سواد و اشتغال زنان در ۵۰ سال گذشته برمی‎ گردند. پیش‎ بینی‎ ها نشان می‎ دهد در آینده در ایران خانواده گسترده کماکان کاهش می‎ یابد، انواع خانواده‎ ‎ های جدید تقویت می‎ ‎ شوند؛ اما شکل غالب خانواده، «خانواده هسته‎ ای» با فرزند یا بدون فرزند خواهد بود، جمعیت ایران سالمندتر می‎ شود، نرخ باروری کماکان پایین‎ تر از سطح جایگزینی باقی خواهد ماند، سن ازدواج افزایش خواهد یافت و میزان ازدواج‎ کمتر و میزان طلاق بیشتر خواهد شد.

کلیدواژه ها:

تغییر خانواده ایرانی ، کاهش بعد خانواده ، خانواده هسته‎ ای ، خانواده گسترده ، کاهش ازدواج ، افزایش طلاق