بررسی تنوع ریخت شناسی جمعیتهای نسترن زرد ایران

تحقیقات در زمینه تنوع زیستی برای مدیریت و حفاظت از منابع طبیعی و توسعه پایدار اهمیت زیادی دارد، ولی به طور کلی در مورد گیاهان بومی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. گیاهان خانواده رزاسه (Rosaceae) دارای اهمیت اقتصادی فراوانی بوده و گل و میوه های گونه های مختلف آن به علت برخورداری از انواع فلاونوئیدها ویتامینها و خصوصیات آنتی اکسیدانی اهمیت فراوانی در صنایع غذایی و دارویی دارند. این پژوهش به بررسی تنوع مورفولوژی جمعیتهای مختلف گونه دارویی نسترن زرد (Rosa foetida) در مقایسه با برخی ژنوتیپهای نسترن معمولی (Rosa canina) پرداخته است. بدین منظور در بهار و تابستان ۱۴۰۲، نمونه های برگ و گل و سپس میوه ژنوتیپ های مختلف نسترن زرد از پنج منطقه جمع آوری و از نظر ویژگیهای مختلف ریخت شناسی بررسی شدند. همچنین به منظور مقایسه از هر منطقه تعدادی نمونه نسترن معمولی نیز بررسی شد. نتایج نشان داد که تنوع قابل ملاحظه ای بین ژنوتیپها از نظر صفات مورفولوژی وجود دارد به طوری که بیشترین ضریب تغییرات در صفات تعداد براکت (۶۳.۲۳۰٪) و تعداد بذر (۶۷.۲۱۸٪) و کمترین مقدار آن در عرض میوه (۴۹.۱۲٪) ارزیابی شد. وجود تعداد بالای بذور در تمام ژنوتیپهای Rosa canina و عدم وجود بذر در اکثر ژنوتیپهای Rosa foetida و همچنین اختلاف بالای وزن در میوه گونه های Rosa canina با Rosa foetida از دلایل افزایش ضریب تغییرات بین این دو گونه است. بر اساس تجزیه خوشه ای در فاصله ۱۰ اقلیدوسی، ژنوتیپهای Rosa foetida از Rosa canina قابل تفکیک بوده و با کاهش فاصله به ۵ اقلیدوس، ژنوتیپها به چهار گروه اصلی تقسیم شدند و در این فاصله ژنوتیپهای Rosa foetida تنوع نشان دادند و به سه گروه مجزا تقسیم گردیدند که از عوامل مهم تفکیک ژنوتیپها صفاتی مانند اندازه میوه، تعداد بذر بودند. در حالت کلی سه نوع میوه با اشکال، مدور، بیضوی و طویل در بین میوه ها قابل تشخیص بود که اشکال مدور و بیضوی همگی مربوط به ژنوتیپهای Rosa foetida و اشکال کشیده عموما مربوط به Rosa canina بودند. نتایج این پژوهش نشان دهنده تنوع قابل توجهی در صفات مورفولوژیکی بین گونه های Rosa canina و Rosa foetida وجود دارد و در جمعیتهای Rosa foetida تنوع به عواملی از جمله اندازه میوه و تعداد بذر وابسته است که بر اساس آن میتوان ژنوتیپ برتر انتخاب گردد.

کلیدواژه ها:

تجزیه خوشه ای ، تنوع ریخت شناسی ، نسترن زرد