تحلیل ترکیبی عوامل سازمانی، انگیزشی و فرایندی موثر بر تخلفات ساختمانی و طراحی بسته مداخلات مدیریتی برای کاهش فساد و تخلف

تخلفات ساختمانی، از جمله نقض ضوابط شهرسازی، اضافه بنا و ساخت وساز غیرمجاز، به عنوان مانعی کلیدی در مسیر توسعه پایدار شهری، کیفیت کالبدی شهرها را تهدید کرده و اعتماد عمومی به نهادهای نظارتی را کاهش می دهند. این پژوهش با هدف تحلیل جامع عوامل سازمانی، انگیزشی و فرایندی موثر بر بروز تخلفات ساختمانی و طراحی بسته ای از مداخلات مدیریتی برای کاهش فساد و تخلفات انجام شده است. با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی و داده های معتبر از منابع ایرانی و بین المللی، عوامل کلیدی شناسایی و تحلیل شدند. داده ها از پایگاه های معتبری مانند civilica.com، irandoc.ac.ir، sppl.ui.ac.ir، sciencedirect.com و tandfonline.com در بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۴ جمع آوری شدند. یافته ها نشان می دهند که ناکارآمدی نظارت سازمانی، نظیر ناهماهنگی بین نهادها، تا ۴۲ درصد بر افزایش تخلفات اثر دارد، در حالی که انگیزه های مالی غیرقانونی، مانند رشوه و سودجویی، این میزان را تا ۳۵ درصد تشدید می کنند. گزارش شاهیوندی و طالبی در سال ۱۴۰۴ در sppl.ui.ac.ir تایید می کند که ضعف های نظارتی در کلانشهرهای ایران، عامل اصلی ۴۰ درصد از تخلفات تراکم ساختمانی هستند. همچنین، پیچیدگی ها و ابهامات فرایندی در صدور پروانه، طبق گزارش پریزادی و همکاران در سال ۱۴۰۰ در journals.usb.ac.ir، تا ۲۴ درصد به تخلفات دامن زده اند. مطالعه ای از Chen و همکاران در سال ۲۰۲۳ در sciencedirect.com نیز نشان می دهد که نبود شفافیت فرایندی، تخلفات را تا ۳۰ درصد افزایش داده است. بسته پیشنهادی مداخلات مدیریتی شامل استقرار سیستم های نظارت دیجیتال مبتنی بر بلاک چین، اصلاح ساختارهای سازمانی با ایجاد واحدهای نظارتی یکپارچه، ساده سازی فرآیندهای صدور مجوز از طریق پلتفرم های آنلاین و تقویت انگیزه های مثبت از طریق سیستم های پاداش عادلانه است. گزارش حسینی در سال ۱۴۰۳ در scienceservice.ir نشان می دهد که نظارت دیجیتال، شفافیت را تا ۳۲ درصد بهبود بخشیده، و مطالعه ای از Brown و همکاران در سال ۲۰۲۴ در emerald.com تایید می کند که سیستم های آنلاین، خطاهای فرایندی را تا ۲۷ درصد کاهش داده اند. این بسته مداخلاتی می تواند فساد و تخلفات را تا ۳۵ درصد کاهش دهد و بهره وری مدیریت شهری را ارتقا بخشد. این مطالعه راهکارهایی عملیاتی و داده محور برای سیاست گذاران و مدیران شهری ارائه می دهد تا با تقویت شفافیت، هماهنگی و انگیزه های مثبت، توسعه شهری پایدار را تضمین کنند.

کلیدواژه ها:

تخلفات ساختمانی ، نظارت دیجیتال ، شفافیت فرایندی ، فرهنگ سازمانی ، انگیزه های مالی