اقدامات مدیریت برداشت آب زیرزمینی با مدل ریاضی تفاضل محدود: مطالعه موردی آبخوان مرودشت استان فارس

در این مطالعه یک مدل ریاضی تفاضل محدود برای شبیه سازی جریان آب زیرزمینی در آبخوان یک محدوده مطالعاتی واقعی در استان فارس استفاده شد. در این روند، ابتدا در یک دوره شبیه سازی ۱۵ ساله، تغییرات تراز آب زیرزمینی و بیلان آبخوان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و سپس مقادیر ضرایب آب برگشتی، ضریب نفوذ از بارش و ضریب تغذیه آب زیرزمینی واسنجی شد. براساس واسنجی مشخص شد که ضریب نفوذ از بارش برای کل محدوده، در حدود ۲۳ درصد است اما در مقابل ضریب آب برگشتی در بخش های مختلف محدوده متفاوت است و مقدار بین ۲۰ الی ۵۰ درصد را به خود اختصاص داده است. سپس به جهت پیش بینی وضعیت منابع آب زیرزمینی برای یک دوره آینده، چندین اقدام مدیریتی مدنظر قرار گرفت. نتایج حاصل از شبیه سازی این اقدامات نشان داد که اقدام تغییر سیستم آبیاری از سنتی و سطحی به تحت فشار بیشترین تغییرات را نسبت به سایر اقدامات بر روی بیلان و تراز آبخوان در محدوده مطالعاتی داشته به طوری که در محل اعمال این اقدام، ۱۷ متر افت تراز سطح آب زیرزمینی مشاهده شده و کسری مخزن ۸/۷ میلیون مترمکعب افزایش یافته است. دو اقدام تغییر الگوی کشت و کاهش برداشت از آبخوان تاثیر مثبتی را بر روی بیلان آبخوان و تراز آب زیرزمینی داشته اند، طوری که این دو اقدام به ترتیب سبب افزایش تراز آب زیرزمینی به میزان ۴ و ۷/۱۱ متر در محل پیاده سازی شدند. برای مدیریت پایدار و استفاده بهینه از منابع آب بهتر است سیاست های تغییر الگوی کشت و کاهش برداشت از آبخوان به جای سیاست تغییر سیستم آبیاری مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

آبخوان مرودشت ، استان فارس ، برآورد تغذیه ، روش تفاضل محدود ، مدل سازی آب زیرزمینی