بررسی جایگاه و مقام آموزگار در توسعه انسانی و اجتماعی

آموزگار، به عنوان رکن بنیادین نظام آموزشی و یکی از کنشگران کلیدی در فرایند یاددهی-یادگیری، جایگاهی بی بدیل در توسعه انسانی و اجتماعی جوامع دارد. توسعه انسانی، به عنوان مفهومی چندبعدی، دربرگیرنده ارتقای دانش، مهارت، نگرش، توانمندی های شناختی و عاطفی افراد است و بدون وجود آموزگاران توانمند، خلاق و متعهد، تحقق آن غیرممکن به نظر می رسد. آموزگار نه تنها مسئول انتقال دانش و مهارت های پایه است بلکه با ایفای نقش در شکل گیری سرمایه انسانی، سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی، مستقیما بر کیفیت حیات جمعی اثر می گذارد.از منظر توسعه انسانی، آموزگار عامل اصلی در رشد قابلیت ها (Capabilities) به معنای آمارتیا سن است؛ یعنی گسترش توانایی افراد برای انتخاب های معنادار و اثرگذار در حیات فردی و اجتماعی. در بعد توسعه اجتماعی نیز آموزگاران با پرورش تفکر انتقادی، تربیت اخلاقی، آموزش مشارکت مدنی و ایجاد نگرش های مبتنی بر همزیستی و عدالت، زمینه ساز افزایش انسجام اجتماعی، کاهش نابرابری و ارتقای کیفیت حکمرانی دموکراتیک می شوند.از لحاظ نظری، جایگاه آموزگار در توسعه انسانی و اجتماعی را می توان در سه سطح بررسی کرد:۱. سطح فردی: ارتقای مهارت های فردی و اجتماعی دانش آموزان، تقویت عزت نفس و تاب آوری روانی، و ایجاد انگیزه برای یادگیری مادام العمر.۲. سطح نهادی: بهبود کیفیت مدارس به عنوان سازمان های یادگیرنده، شکل دهی فرهنگ مدرسه ای مشارکتی و ایجاد پیوند سازنده میان خانواده، مدرسه و جامعه محلی.۳. سطح کلان اجتماعی-اقتصادی: نقش آفرینی در تربیت نیروی کار ماهر، کاهش فقر دانشی، تقویت سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار.پژوهش های بین المللی (مانند مطالعات OECD و UNESCO) و شواهد بومی (در ایران و سایر کشورهای در حال توسعه) نشان داده اند که کیفیت نظام آموزشی به طور مستقیم با کیفیت آموزگاران پیوند دارد و هر گونه سیاست گذاری توسعه محور که جایگاه آموزگار را نادیده بگیرد، به شکست یا ناکارآمدی منجر خواهد شد. در ایران، آموزگاران علاوه بر ایفای نقش آموزشی، رسالتی فرهنگی و هویتی نیز بر عهده دارند که در جوامع متکثر و در حال گذار اهمیتی دوچندان می یابد.با وجود این اهمیت، چالش هایی چون کمبود حمایت های معیشتی و حرفه ای، فشار برنامه های درسی متمرکز و رویه های ارزیابی ناکارآمد، تهدیدی جدی برای توانمندی و انگیزه آموزگاران محسوب می شوند. بنابراین ارتقای جایگاه و مقام آموزگار مستلزم رویکردی جامع در سه حوزه است: توانمندسازی حرفه ای مستمر، بهبود منزلت اجتماعی، و مشارکت فعال در سیاست گذاری آموزشی.جمع بندی آنکه، آموزگار نه صرفا یک شاغل در بدنه نظام آموزشی بلکه یک عامل کلیدی توسعه است که سرمایه گذاری بر او در عمل، سرمایه گذاری بر آینده انسانی و اجتماعی کشور محسوب می شود. نادیده گرفتن این جایگاه، به معنای تضعیف بنیان های توسعه است؛ حال آنکه بازتعریف و تقویت آن می تواند به تحولی بنیادین در ظرفیت های انسانی و اجتماعی بینجامد

کلیدواژه ها:

آموزگار ، توسعه انسانی ، توسعه اجتماعی ، سرمایه انسانی ، سرمایه اجتماعی ، نظام آموزشی ، سیاست گذاری آموزشی