واژگان چند خوانشی در روایات و راهکارهای گزینش قرائت صحیح آنها (راهکارهای برون رفت در گشتارهای خوانشی احادیث)

در انتقال از صورت «گفتاری شنیداری» روایات به گونه «نوشتاری خوانشی» آن، خطر فراموشی و انواع تحریف ناشی از نقل شفاهی، رو به افول نهاد؛ امری که گرچه در ابتدا مخالفتی جزئی به دنبال داشت؛، اما با جلوه گر شدن محاسن متعددش، با اقبال عمومی روبرو شد و در پی همین سنت فراگیر، مکتوبه­های حدیثی سربرآورد. آنچه این تبدل را قدری مساله برانگیز و در اعتماد بدان خلل ایجاد کرده، خلا صورت ملفوظ روایات است. ویژگی خط عربی در دوره کلاسیک، قادر به نمود تمام جنبه های گفتاری نبود. از این­رو، در برخی موارد، خوانش های متعددی از مکتوبه های حدیثی پدید آمد؛ چیزی که در زبان شناسی، بدان «گشتارهای خوانشی» گفته می شود که در برخی موارد از مراد واقعی معصوم (ع) متفاوت است. گذشت زمان و فاصله گرفتن از فضای صدور حدیث، بر خوانش های متعدد دامن زد؛ این امر، حدیث پژوهان را بر آن داشت تا راهکارهایی برای برون رفت از این مشکل بجویند. در این نوشتار که با روش توصیفی تحلیلی سامان یافته، کوشش شده است با استفاده توامان از روش های سنتی و جدید، الگویی جهت خوانش بهتر روایات ارائه شود؛ در گذر از راهکارهای کلاسیک همچون توجه به «قواعد ادبیات عرب»، «قرائت مشهور» و «مولفه های بافت جمله»، به ملاک های مهمی همچون «یافتن قرائت بر پایه روابط مکملی، اشتدادی و تضاد» و «تحلیل بر پایه ارجاع بینامتنی» اشاره رفته است.

کلیدواژه ها:

hadith jurisprudence ، reading ، translation ، reading patterns ، text criticism ، فقه الحدیث ، خوانش ، ترجمه ، گشتارهای خوانشی ، نقد متن