گذر از فانتزی به اوتوپیا و توتالیتاریسم، بر اساس اندیشه روانشناسی سیاسی

در قرن بیستم و با ظهور حکوت های تمامیت خواه، بسیاری از اندیشمندان علوم انسانی توجه خود را معطوف این پدیده کردند و هر کدام از زاویه ای خاص بر بررسی و تبیین آن پرداختند. این پژوهش قصد دارد ت ا در حوزه روانشناسی سیاسی و بر اساس نظریه روانکاوی ژاک الکان، روانکاو فرانسوی به تبیین چرایی گرایش به توتالیتاریسم بپردازد. الکان رشد سوژه را در ساحت آینه ای (خیال)، نمادین و امر واقع دنبال میکند و معتقد است که سوژه از لحظه ورود به جهان نمادین(دنیای زبان) دچار شکست و از خودبیگانگی میشود. پس از این لحظه سوژه در تمام زندگی خود بدنبال تمامیت از دست رفته ای میگردد که الکان آنرا برای توضیح آن از مفهوم ژوئیسانس استفاده میکند. ژوئیسانس لذتی گم شده است که دیگر هرگز بازیابی نخواهد شد. این جستجوی تمامیت بتدریج تبدیل به میل سوژه برای تبدیل شدن به ابژه دیگری بزرگ(جهان نمادبن) میشود. میلی که اگرچه ارضا شدنی نیست اما با خلق فانتزی زمینه ساز کنش گری های سوژه میشود. بر اساس مفسران اندیشه الکان فانتزی تعلق به دنیای سیاسی اجتماعی دارد و در زمان بحران های گسترده و فراگیر مانند جنگ، قحطی یا بیماری های وسیع، این میل به تمامیت و بازیابی روزگار خوش از دست رفته(ژوئیسانس) سوژه های مظطرب و ازخودبیگانه را جذب اتدیشه های آرامانشهری ای میکند که وعده ی پیدا کردن کلید همه مشکلات بشری و بازگشت به دوران شیرین گم شده را میدهند. دورانی که در آن انسان در تمامیت لذت و هماهنگی با طبیعت میرسته است. اما بر اساس نظریه الکانی این فانتزی های سیاسی اجتماعی هرگز محقق نخواهند شوند و ایدئولوژی پردازنده آن برای روشن نگه داشتن شعله میل و زنده نگه داشتن فانتزی ای که مهمترین ابزار آن گفتمان اوتپیایی است دست به اقداماتی میزند که در راستای انسداد تفکر و توقف خود انگیختگی در میان شهروندان است و از طرفی با معرفی یک دشمن فرضی بعنوان مانع تحقق زیبا شهر موعود و نسبت دادن هر صدای مخالفی به آن و فراهم کردن امکان سرکوب مخالفت هرگونه امکانی را برای رشد آنتی تز گفتمان هژمون نابود میکند و ارمغان چیزی نیست جز توتالیتاریسم.

کلیدواژه ها:

توتالیتاریسم ، فانتزی ، آرمانشهر ، میل