روش های حل و فصل اختلافات معاهداتی

اختلافات ناشی از تفسیر، اجرا یا اعتبار معاهدات بین المللی یکی از مهم ترین چالشهای نظام حقوق بین الملل معاصر به شمار می آید، چرا که می تواند تهدیدی جدی برای ثبات روابط بین المللی و کارآمدی تعهدات معاهده ای باشد. هدف این مقاله، تحلیل جامع انواع روشهای حل و فصل اختلافات معاهداتی، تبیین مبانی نظری و اصول حقوقی حاکم بر این سازوکارها و ارزیابی کارایی آنها در نظام حقوق بین الملل است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی و بر پایه مطالعه منابع معتبر فارسی و انگلیسی، به بررسی سه دسته روش های حل و فصل اختلافات معاهداتی شامل روش های سیاسی (نظیر مذاکره، میانجیگری، مساعی جمیله، سازش)، قضایی (مانند داوری و دیوان بین المللی دادگستری) و شبه قضایی (مانند کمیته های حل اختلاف، کمیسیون های سازش) می پردازد. داده ها از طریق تحلیل اسناد بین المللی، رویه های قضایی و دکترین حقوقی جمع آوری و با رویکرد مقایسه ای تحلیل شده اند. این مقاله نشان می دهد که انتخاب هر یک از این روش ها نه تنها به ماهیت اختلاف بلکه به اراده طرفین، ساختار معاهده و بستر سیاسی اختلاف نیز وابسته است. همچنین، مقاله با تحلیل تفاوت ها و تمایزات میان این روش ها، از جمله تفاوت میان داوری و رسیدگی قضایی، یا روش های الزام آور و غیرالزام آور، به شناخت دقیق تری از جایگاه و عملکرد هر روش می انجامد. در نهایت، این پژوهش تاکید می کند که درک صحیح از ظرفیت های هر یک از این سازوکارها، شرط لازم برای حل موثر اختلافات معاهداتی و تضمین اجرای منصفانه و پایدار معاهدات در نظام بین الملل است.

کلیدواژه ها:

روش های حل و فصل اختلافات ، معاهده ، روش های سیاسی ، روش های حقوقی ، روش های شبه قضایی