سازگاری تحصیلی و ارتقا انگیزه در دوره های تحصیلی مختلف ( رویکردهای روانشناسی تربیتی )

سازگاری تحصیلی و انگیزه یادگیری دو سازه بنیادین در روان شناسی تربیتی هستند که نقش تعیین کننده ای در موفقیت تحصیلی، رشد شخصی و رفاه روانی فراگیران بازی می کنند. سازگاری تحصیلی به توانایی فرد در پاسخ دهی کارآمد به الزامات تحصیلی اعم از شناختی، هیجانی و اجتماعی اشاره دارد، در حالی که انگیزه تحصیلی محرک اصلی برای مشارکت فعال و پایدار در فعالیت های یادگیری است (Baker & Siryk, ۲۰۱۹; Ryan & Deci, ۲۰۲۰). پژوهش ها نشان می دهد که این دو سازه از اوایل دبستان تا پایان دانشگاه دستخوش تغییرات قابل ملاحظه ای می شوند که ناشی از تحولات رشدی، تغییرات ساختاری مدرسه و دانشگاه، و تفاوت در انتظارات محیطی است (Schunk, Pintrich, & Meece, ۲۰۲۲). هدف اصلی این مقاله، بررسی نظام مند مطالعات انجام شده در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ درباره سازگاری تحصیلی و ارتقای انگیزه در سه مقطع تحصیلی اصلی (ابتدایی، متوسطه، آموزش عالی) از منظر روان شناسی تربیتی است. در این راستا، با تکیه بر نظریه های اصلی این حوزه مانند نظریه یادگیری اجتماعی بندورا، نظریه مراحل رشد روانی اجتماعی اریکسون و دیدگاه ساخت گرایی اجتماعی ویگوتسکی، ضمن مرور پیشینه داخلی و خارجی، عوامل تسهیل کننده و بازدارنده بررسی شده اند. یافته های این مرور نشان می دهد که راهبردهایی مانند ارتقای خودکارآمدی، ایجاد محیط یادگیری حمایت گر، ترویج هدف گذاری درونی و تدوین مداخلات متناسب با مرحله رشدی می توانند به بهبود هم زمان انگیزه و سازگاری تحصیلی منجر شوند. همچنین، در دوره های گذار تحصیلی، وجود برنامه های آماده سازی و مشاوره ای، احتمال افت انگیزه و مشکلات انطباقی را به طور معناداری کاهش می دهد. در پایان، ضمن ارائه جمع بندی، توصیه هایی کاربردی برای معلمان، مشاوران تحصیلی و سیاست گذاران آموزشی مطرح می شود.

کلیدواژه ها:

سازگاری تحصیلی ، انگیزه تحصیلی ، روان شناسی تربیتی ، خودکارآمدی ، حمایت اجتماعی ، نظریه های یادگیری