تحلیل انتقادی برنامه درسی رسمی و پنهان از منظر تربیت اجتماعی دانش آموزان

در نظام های آموزشی معاصر، برنامه درسی نه تنها شامل محتوای رسمی و تعیین شده در قالب کتاب ها و اسناد درسی است، بلکه دارای لایه های پنهانی از ارزش ها، هنجارها و پیام های تربیتی غیررسمی نیز می باشد که به طور ضمنی در محیط آموزشی منتقل می شوند. مقاله حاضر با رویکردی مروری تحلیلی، به بررسی و تحلیل انتقادی برنامه درسی رسمی و پنهان از منظر تربیت اجتماعی دانش آموزان می پردازد. هدف از این مطالعه، شناسایی ابعاد آشکار و پنهان در فرایند آموزش و یادگیری است که بر شکل گیری هویت اجتماعی، توسعه مهارت های مشارکتی و نهادینه سازی ارزش های جمعی در دانش آموزان تاثیر می گذارند. در این مقاله ابتدا به تبیین مفاهیم کلیدی برنامه درسی رسمی و پنهان پرداخته شده، سپس با استناد به پژوهش های نظری و تجربی، پیامدهای اجتماعی هریک در قالب فرصت ها و چالش ها بررسی شده است. یافته های این مطالعه حاکی از آن است که در کنار برنامه درسی رسمی، پیام های پنهانی که از طریق روابط معلم و دانش آموز، ساختار مدرسه، قوانین نانوشته و انتظارات فرهنگی منتقل می شوند، نقشی بنیادین در تربیت اجتماعی دانش آموزان دارند. بنابراین، هرگونه اصلاح و بازنگری در نظام تربیتی، مستلزم توجه هم زمان به هر دو نوع برنامه درسی و هم راستا کردن آن ها با اهداف جامعه پذیری و رشد اجتماعی دانش آموزان است. مقاله حاضر با ارائه دیدگاهی انتقادی، بر اهمیت تحلیل عمیق برنامه درسی پنهان و تعامل آن با برنامه درسی رسمی برای تحقق تربیتی جامع و متوازن در مدرسه تاکید دارد.

کلیدواژه ها:

برنامه درسی رسمی ، برنامه درسی پنهان ، تربیت اجتماعی ، آموزش و پرورش ، جامعه پذیری دانش آموزان