بازشناسی شهر تاریخی عسکرمکرم براساس متون تاریخی و جغرافیایی

در نزدیکی روستای بندقیر در اسکان خوزستان بازمانده های شهر تاریخی عسکرمکرم هنوز به شکل پشته های متعدد بر دوسوی رودخانه ی گرگر خودنمایی می کند. براساس منابع تاریخی و جغرافیایی، این شهر در نیمه ی دوم سده ی نخست ه. ق در پی گسترش تدریجی محل اردوی نظامی مکرم بن مطرف و یا مکرم فزر غلام حجاج بن یوسف ثقفی در محل قریه یا شهر کوچکی از دوران ساسانی با نام رستقباد بنا نهاده شد و از همین رو عسکرمکرم نامیده شد. این شهر، رفته رفته بردو کرانه ی رود مسرقان گسترش یافت و به عنوان مرکز کوره ای با همین نام و در مقام یکی از مهم ترین شهرهای خوزستان در دوران اسلامی مطرح شد؛ تا آنجاکه نویسندگان مختلف در سده ی چهارم هجری و پس از آن از رونق کشاورزی، تجارت، صنعت و علم کلام در عسکرمکرم سخن گفته اند. موقعیت ویژه ی راهبردی و نظامی این شهر بر سر راه عراق و خوزستان به فارس و لرستان که پیش از تاسیس شهر نیز مورد توجه بوده و مهم ترین دلیل ایجاد هسته ی نخستین عسکرمکرم نیز به شمار می رفت، اهمیت این شهر را دوچندان می ساخت. به نظر می رسد که با افول سیستم آبیاری نهر مسرقان و فروپاشی اقتصاد کشاورزی منطقه در اواخر سده های میانی اسلامی، از اهمیت عسکرمکرم کاسته شده و احتمالا در سده ی نه هجری قمری شهر به کلی، متروک شده باشد. در این نوشتار کوشش شده تا با واشکافی متون تاریخی و جغرافیایی و هم سنجی مطالب، تصویری جامع از این شهر دوران اسلامی ارایه شود.

کلیدواژه ها:

AskarMokram ، Khuzistan ، Rostaqobad ، Historical geography ، Urbanism ، واژگان کلیدی: عسکر مکرم ، خوزستان ، رستقباد ، جغرافیای تاریخی ، شهرسازی