نگرشی بر علل ضعف و سقوط ساسانیان از منظر مورخان سده های نخست هجری

ساسانیان به عنوان یکی از قدرتمندترین سلسله­های ایرانی، بیش از چهارسده و تا پیش از حمله اعراب مسلمان به ایران حکومت کردند. دولت بزرگ ساسانی با پیروی از اصل تمرکز حکومت و ملی کردن دین زرتشت، ایران ملوک­الطوایفی عهد اشکانیان را به صورت کشوری یکپارچه و مقتدر درآورد؛ به گونه­ای که این حکومت، علاوه بر بازآفرینی قدرت سیاسی، دگرگونی­های گسترده و عمیقی را درتمامی زمینه­های اجتماعی و فرهنگی ایران ایجاد کرد. با این حال، پس از چندی، عوامل بسیاری  باعث سستی تدریجی این سلسله ی قدرتمند و درنهایت، فروپاشی آن در برابر حمله ی اعراب مسلمان شد. در این نوشتار، بر این است تا با بررسی دقیق و همه جانبه ی آثار مورخان چهارسده ی نخستین دوره ی اسلامی، یعنی ابوحنیفه ی دینوری، یعقوبی، مسعودی، طبری و ابن مسکویه، دلایل ضعف تدریجی و فروپاشی حکومت ساسانی با روش توصیفی- تاریخی، مورد پژوهش و تحلیل قرار گیرد. نتایج پژوهش، نشان می دهد که از دیدگاه مورخان چهارسده ی نخست اسلامی، در ضعف و زوال ساسانیان و شکست آنان در برابر اعراب مسلمان نقش داشته است؛ امواردی مانند تعصبات مذهبی و جایگاه رفیع روحانیان زرتشتی، قدرت روزافزون اشراف و نجبا، کشتار خاندان سلطنتی توسط شیرویه و ضعف پادشاهان در اواخر حکومت ساسانی، کودتای نظامی سرداران علیه پادشاهان، جنگ­های طولانی مدت فرسایشی برون مرزی، به ویژه جنگ­های مداوم با امپراطوری روم، براندازی خاندان آل لخم توسط خسروی پرویز، فشارهای اقتصادی بر مردم و وضع مالیات های سنگین، بلایای طبیعی همچون طغیان دجله و فرات و امدادهای غیبی.

کلیدواژه ها:

Sassanid ، Decline factors ، Dinvari ، Yaghoubi ، Masoudi ، واژگان کلیدی: ساسانیان ، علل فروپاشی ، دینوری ، طبری ، مسعودی ، یعقوبی ، ابن­مسکویه